Αγιά
Αγιά =Αγυιά ( =δρόμος). Παλαιότερα σχετίζονταν με τον Απόλλωνα Αγυιάτη. Άλλοι συγγραφείς, υποστήριξαν ότι το τοπωνύμιο πρέπει να συναφθεί με την αραβοτουρκική
λέξη ajan που σημαίνει κεφαλοχώρι, έδρα των προκρίτων και άλλοι το ετυμολόγησαν από το επίθετο αγία (Άννα;). Στα χρόνια της τουρκοκρατίας αναφέρεται ως Γενιτζέ.
λέξη ajan που σημαίνει κεφαλοχώρι, έδρα των προκρίτων και άλλοι το ετυμολόγησαν από το επίθετο αγία (Άννα;). Στα χρόνια της τουρκοκρατίας αναφέρεται ως Γενιτζέ.
Αγιά
Η Αγιά (Δημοτική Κοινότητα Αγιάς - Δημοτική Ενότητα ΑΓΙΑΣ), ανήκει στον δήμο ΑΓΙΑΣ της Περιφερειακής Ενότητας ΛΑΡΙΣΑΣ που βρίσκεται στην Περιφέρεια Θεσσαλίας, σύμφωνα με τη διοικητική διαίρεση της Ελλάδας όπως διαμορφώθηκε με το πρόγραμμα “Καλλικράτης”. Η επίσημη ονομασία είναι “η Αγιά”. Έδρα του δήμου είναι η Αγιά και ανήκει στο γεωγραφικό διαμέρισμα Θεσσαλίας. Κατά τη διοικητική διαίρεση της Ελλάδας με το σχέδιο “Καποδίστριας”, μέχρι το 2010, η Αγιά ανήκε στο Τοπικό Διαμέρισμα Αγιάς, του πρώην Δήμου ΑΓΙΑΣ του Νομού ΛΑΡΙΣΗΣ. Η Αγιά έχει υψόμετρο 198 μέτρα από την επιφάνεια της θάλασσας, σε γεωγραφικό πλάτος 39,7167949471 και γεωγραφικό μήκος 22,7572218431. Οδηγίες για το πώς θα φτάσετε στην Αγιά θα βρείτε εδώ. Γενικές πληροφορίες για την Αγιά Απόκρυψη Διοικητική διαίρεσηΜεγάλη Γεωγρ. Ενότητα: ΚΕΝΤΡΙΚΗ ΕΛΛΑΔΑΑποκεντρωμένη Διοίκηση: Θεσσαλίας - Στερεάς ΕλλάδαςΠεριφέρεια: ΘεσσαλίαςΠεριφερειακή Ενότητα: ΛΑΡΙΣΑΣΔήμος: ΑΓΙΑΣΔημοτική Ενότητα: ΑΓΙΑΣΤοπ. ή Δημ. Κοινότητα: Δημοτική Κοινότητα ΑγιάςΈδρα Δήμου: ΑγιάΚωδικός Οικισμού: 2202010101Απόκρυψη Καποδιστριακός ΔήμοςΠρώην Δήμος ή Κοινότητα: ΑΓΙΑΣΠαλ. Όνομα Τοπ. Διαμερίσματος: Αγιάς Απόκρυψη Γεωγραφικά στοιχείαΕπίσημη Ονομασία: η ΑγιάΥψόμετρο: 198Γεωγραφικό Μήκος: 22.7572218431Γεωγραφικό Πλάτος : 39.7167949471Γεωγ. Διαμέρισμα: ΘεσσαλίαΝομός: ΛΑΡΙΣΗΣ «Η Αγιά παρουσιάζεται ως όασις εν μέσω πηγών και ρυάκων, ως άλλος παράδεισος. Οι Αγιώται επιδεικνύουν εις τους γείτονάς των παραδείγματα εργατικότητος και τάξεως, τα οποία είναι αι μόναι πηγαί αληθούς ευημερίας. Ούτω επιβεβαιούται το ρητόν του Πλουτάρχου, ότι διά τους Θεσσαλούς δεν υπάρχει ανάπαυσις εκτός μόνον εν τω τάφω»
Pouqveville, 19ος αιώνας Ο Δήμος Αγιάς είναι δήμος της περιφέρειας Θεσσαλίας με έδρα την Αγιά. Η συνολική έκταση του Δήμου είναι 668,26 τ.χλμ. και ο πληθυσμός του 14.121 κάτοικοι σύμφωνα με την απογραφή του 2001.
Κοινότητα Αγιάς - η Αγιά [ 3.027 ] Η περιήγηση μας ξεκινάει από την Αγιά, έδρα του ομώνυμου Δήμου με πληθυσμό 3027 κατοίκους στους πρόποδες του Κισσάβου, σε υψόμετρο 250 μ. στο καταπράσινο Δώτιο πεδίο. Απέχει από τη Λάρισα 37 χλμ. Τη διασχίζει ο χείμμαρος Άμυρος που πηγάζει από τις υπώρειες του Κισσάβου. Η μορφολογία του εδάφους και η ευφορία του τόπου στάθηκαν οι αιτίες της πρώιμης- στους προϊστορικούς χρόνους - κατοίκησης του χώρου της Αγιάς.
Ιστορική Αναδρομή Όπως είναι γνωστό η περιοχή της Αγιάς κατοικήθηκε ήδη απο τους προϊστορικούς χρόνους και στην αρχαιότητα λόγω της στρατηγικής θέσης, έπαιξε σημαντικό ρόλο ενώνοντας τη Λάρισα με τα παράλια της περιοχής. Τον 11ο αιώνα η περιοχή αποτέλεσε τόπο έντονης θρησκευτικής ζωής, όπως μαρτυρεί ο μεγάλος αριθμός των θρησκευτικών μνημείων της. Συνδέεται με την μοναστική κοινότητα, του "Όρους Κελλίων", που δημιουργήθηκε καταρχήν στον ανατολικό Κίσσαβο και αργότερα στην σημερινή περιοχή της επαρχίας της Αγιάς. Η μακραίωνη ιστορία της έχει να επιδείξει πολλές επιδρομές, λεηλασίες και κατακτήσεις: Καταλανών, Αλβανών, Οθωμανών. Στα μέσα του 16ου αι. παραχωρήθηκε από τον Σουλεϊμάν τον Μεγαλοπρεπή (μεταξύ 1540 και 1570) στην κόρη του Μιχριμά, που μετέτρεψε την περιοχή σε βακούφια, δίνοντας τα έσοδα από τη φορολογία των χωριών σε ευαγή ιδρύματα της Κων/πολης. Η κωμόπολη της Αγιάς χτίστηκε στο πρώτα χρόνια της Τουρκοκρατίας και γνώρισε μεγάλη άνθηση το 17ο και 18ο αι. Στα μέση του 18ου αιώνα γνώρισε μια σημαντική εμπορική και βιοτεχνική άνθηση. Η ευφορία του εδάφους, η πλούσια παραγωγή βαμβακιού και η παραγωγή του μεταξιού υπήρξαν οι βασικότεροι παράγοντες, που αργότερα ώθησαν την ανάπτυξη της βιοτεχνίας ύφανσης φιτιλιών (μεταξωτών) ,αλατζάδων (βαμβακερών), τσικμέδων, τσιβρέδων και μαντηλιών αλλά και του εμπορίου των κόκκινων νημάτων, μετά τη διάλυση του Συνεταιρισμού των Αμπελακίων, στις χώρες της Ευρώπης. την ικοσαετία 1855-1875 γνωρίζει νέα οικονομική άνθηση, αναπτύσσοντας το εμπόριο του μεταξιού. Σημαντικές οικογένειες της Αγιάς και του Μεταξοχωρίου, όπως των Αλεξούληδων, του Δάλλα, του Βατζιά κ.α. συγκεντρώνουν στα χέρια τους το εμπόριο του μεταξιού, αποκτούν πλούτη και αναγείρουν αρχοντικά. Συγχρόνως η ανάπτυξη της περιοχής προσελκύει για την εγκατάσταση αρκέτους ξένους, ορισμένοι από τους οποίους επρόκειτο να αναδειχθούν σε επιφανείς προσωπικότητες της περιοχής, όπως ο Πηλιορείτης γιατρός Φίλιππος Σαμσαρέλος, ο οποίος διετέλεσε Δήμαρχος Δωτιέων. Επίσης, επιχειρηματίες, όπως το ζέυγος Φαβρ, οι οποίοι εγκαταστάθηκαν στο Μεταξοχώρι, έχτισαν το αρχοντικό τους και ασχολήθηκαν με το εμπόριο Ο προϊστορικός οικισμός της Αγιάς χρονολογείται στην πρώιμη και μέση εποχή του χαλκού. Βρίσκεται στη θέση Κωσταρή, περίπου 1 χλμ. ανατολικά της Αγιάς, 300μ. βορειοδυτικά από το εξωκκλήσι του Αγ. Αθανασίου. Πρόκειται για έναν εμφανή λόφο με ομαλή πρόσβαση από νότο ενώ βόρεια και ανατολικά του διέρχεται το ρεύμα της Περιστεριάς. Αλλεπάλληλοι περίβολοι με ξηρολιθιά, αποτελούν τα όρια των σημερινών χωραφιών και υποβαστάζουν βαθμιδωτά άνδηρα. Το όνομα Αγιά προήλθε από το Αγυιά (=δρόμος), και παλαιότερα σχετίζονταν με τον Απόλλωνα Αγυιάτη. Αλλοι συγγραφείς, υποστήριξαν ότι το τοπωνύμιο πρέπει να συναφθεί με την αραβοτουρκική λέξη ajan που σημαίνει κεφαλοχώρι, έδρα των προκρίτων και άλλοι το ετυμολόγησαν από το επίθετο αγία με παράλειψη κάποιου ουσιαστικού. Στα χρόνια της τουρκοκρατίας αναφέρεται από σουηδό περιηγητή του 1779 και τον Ι. Οικονόμου ώς Γενιτζέ. Η περιοχή κατοικήθηκε από τους προϊστορικούς χρόνους. Στη θέση Κωστάρη ήρθαν στο φως λείψανα οικισμού της πρώιμης και μέσης εποχής του Χαλκού. Στην αρχαιότητα έπαιξε σημαντικό ρόλο λόγω της στρατηγικής της θέσης(αγυιά=δρόμος , πέρασμα). Τον 11ο αιώνα ως αυτοκρατορική κτήση παρουσίαζε μεγάλη οικονομική άνθηση και θρησκευτική ζωή. Η μακραίωνη ιστορία της έχει να επιδείξει πολλές επιδρομές, λεηλασίες και κατακτήσεις. Στα μέσα του 16ου αι. παραχωρήθηκε από τον Σουλεϊμάν στην κόρη του, που μετέτρεψε την περιοχή σε βακούφια, δίνοντας τα έσοδα από τη φορολογία των χωριών σε ευαγή ιδρύματα της Κων/πολης.
Η Αγιά είναι χτισμένη σε υψόμετρο 200 μ. στις υπώρειες του Κισσαβου, απέχει 37 χλμ. από τη Λάρισα και κατοικείται από 5000 άτομα. Οι κάτοικοί της ασχολούνται κυρίως με την παραγωγή μήλων, κερασιών και αχλαδιών, τα οποία καταλαμβάνουν τις πρώτες θέσεις στο εμπόριο. Στην περιοχή ρέει ο Άμυρος ποταμός, που πηγάζει από τον Κίσσαβο, διασχίζει το Δώτιο πεδίο και χύνεται στη λίμνη Κάρλα. Τις όχθες του ποταμού ενώνουν τρία λιθόκτιστα γεφύρια εντός τις Αγιάς. Στον παλιό δρόμο Αγιάς - Αγιοκάμπου, στο Μεγάλο Ρέμα στέκεται το εντυπωσιακό πέτρινο γεφύρι του Αλλαμάνου το οποίο κατασκευάστηκε το 1858, ώστε να καταστεί δυνατή η επικοινωνία της Αγιάς με τα παράλια. Το «Παλιόκαστρο» προσφέρει άπλετη θέα προς το Αιγαίο, το Δώτιο πεδίο και το θεσσαλικό κάμπο. Ενώ η παρουσία τριών πυροβολείων μαρτυρεί τους αγώνες των Αγιωτών στα χρόνια του Εμφυλίου. Αξιόλογα βυζαντινά μνημεία αποτελούν οι Μονές των Αγ. Αναργύρων και των Εισοδίων της Θεοτόκου-Αγ. Παντελεήμονος. Η Μονή των Αγ. Αναργύρων ιδρύθηκε το 1588 και βρίσκεται 3 χλμ. από την Αγιά, προς τα παράλια, μέσα σε πλούσια βλάστηση με ρέμα και πλατάνια. Το μέρος αποτελεί και οργανωμένο χώρο αναψυχής όπου συρρέουν πλήθος κόσμου κατά την γιορτή της Πρωτομαγιάς. Η Μονή Εισοδίων της Θεοτόκου-Αγ. Παντελεήμονος βρίσκεται 4 χλμ. έξω από την Αγιά στο δρόμο για Μελιβοία και ανεγέρθηκε το 1292 όταν αυτοκράτορας του Βυζαντίου ήταν ο Αλέξιος Κομηνός. Εντός της Αγιάς σώζεται πλήθος αξιόλογων θρησκευτικών μνημείων της μεταβυζαντινής κυρίως περιόδου, καθώς και αξιόλογων κτιρίων, αρχοντικών και νεοκλασικών οικιών. «Η Αγιά παρουσιάζεται ως όασις εν μέσω πηγών και ρυάκων, ως άλλος παράδεισος. Οι Αγιώται επιδεικνύουν εις τους γείτονάς των παραδείγματα εργατικότητος και τάξεως, τα οποία είναι αι μόναι πηγαί αληθούς ευημερίας. Ούτω επιβεβαιούται το ρητόν του Πλουτάρχου, ότι διά τους Θεσσαλούς δεν υπάρχει ανάπαυσις εκτός μόνον εν τω τάφω»
Pouqveville, 19ος αιώνας Έτσι περιέγραφε την Αγιά κατά τον 19ο αιώνα ο ξένος περιηγητής Pouqveville και δεν είχε άδικο. Πρόκειται για μια πανέμορφη κωμόπολη του νομού Λάρισας με εργατικούς κατοίκους, της οποίας η ιστορία ξεκινά από τους προϊστορικούς ακόμη χρόνους, κάπου δηλαδή, στην πρώιμη και μέση εποχή του χαλκού. Αρχαιολογικά ευρήματα, ταφές, νομίσματα, λείψανα κτιρίων και δεξαμενής των ρωμαϊκών χρόνων που έχουν εντοπιστεί, αλλά και φιλολογικές πηγές, προσδιορίζουν την ύπαρξη αξιόλογου οικισμού από τον 2ο αιώνα π.Χ. και μετά. Για τους παλαιοχριστιανικούς και τους μεσαιωνικούς χρόνους τα στοιχεία είναι ελάχιστα. Κατά τους επόμενους αιώνες, ως τον 11ο, χαρακτηριστική είναι η παρουσία παλαιοσλαβικών τοπωνυμίων σε οικισμούς της περιοχής, που υποδηλώνει την κάθοδο και μακρόχρονη εγκατάσταση ομάδων γεωργοκτηνοτρόφων από τη σημερινή Σερβία και την Κροατία. Στην περίοδο αυτήν μπορεί να τοποθετήσει κανείς βάσιμα την εμφάνιση της μοναστικής κοινότητας του Όρους των Κελλίων στις ανατολικές πλαγιές της Όσσας (Κισσάβου) αρχικά, που αργότερα (11ος - 14ος αι.) επεκτάθηκε και στον υπόλοιπο χώρο της σημερινής επαρχίας της Αγιάς, δίνοντας έτσι και την εποχή εκείνη, αλλά και στους μετέπειτα αιώνες, το ιδιαίτερο θρησκευτικό περιεχόμενο της περιοχής, περιεχόμενο που τη χαρακτηρίζει ως σήμερα. Η μεγάλη οικονομική άνθηση της Αγιάς ξεκινά από τον 16ο αιώνα. Η ευφορία του εδάφους, η μεγάλη παραγωγή βαμβακιού και η παραγωγή μεταξιού αποτελεί τη βάση για την εμπορική και βιοτεχνική ανάπτυξη της κωμόπολης. Την περίοδο αυτήν αποκτά τη μορφή της ως οικισμός, στολίζετε με όμορφες κατοικίες, αλλά και με μεγάλο αριθμό θρησκευτικών μνημείων. Κατά τον 18 αι., και ιδιαίτερα μετά τα μέσα του, οι Αγιώτες με εμπορικές συντροφίες εμπορεύονται βαμβάκι και το χρησιμοποιούν ως πρώτη ύλη για το κόκκινο νήμα, που το διακινούν μόνοι τους στην κεντρική Ευρώπη, αλλά και το χρησιμοποιούν για την ύφανση φιτιλιών, τσικμέδων, τσιβρέδων και μαντιλιών. Κατά τον 19ο αιώνα η Αγιά, παράλληλα με τα Αμπελάκια, καταφέρνει να ασχοληθεί δυναμικά με τη γεωργία, τη σηροτροφία και την αμπελουργία, συνεχίζει τη βιοτεχνική δραστηριότητα στους τομείς της βυρσοδεψίας και της σαπωνοποιίας, αναβαθμίζει το Σχολείο των Κοινών Γραμμάτων σε Αλληλοδιδακτικό, αποκτά Ελληνικό Σχολείο και Σχολείο Θηλέων (Παρθεναγωγείο). Αναπτύσσει νέα οικονομική άνθηση κατά την περίοδο 1855 - 1875 με το εμπόριο του μεταξιού, η οποία διακόπτεται οριστικά με την τελευταία θεσσαλική εξέγερση του 1877 - 1878. Το 1881 η Θεσσαλία προσαρτάται στο Ελληνικό Κράτος και η Αγιά γίνεται έδρα επαρχίας και έδρα Δήμου (Δήμος Δωτιέων) μέχρι το 1912, οπότε διαλύθηκαν οι Δήμοι και έμειναν αυτοδιοίκητες οι Κοινότητες. Εν συνεχεία, για την πρώτη πεντηκονταετία του 20ου αιώνα ακολουθεί την πολύ δύσκολη πορεία που περνά όλη η χώρα λόγω των απανωτών πολέμων. Από το 1950 και μετά μπαίνει ξανά σε τροχιά ανόδου και εξελίσσεται συνεχώς μέχρι σήμερα. Το 1996 γίνεται πάλι πρωτεύουσα Δήμου (Δήμος Αγιάς) με εννιά δημοτικά διαμερίσματα, ήτοι του Μεταξοχωρίου, των Νερομύλων, του Μεγαλοβρύσου, της Ποταμιάς, του Αετολόφου, της Ανάβρας, του Γερακαρίου, της Πρινιάς και της Ελάφου. Η Αγιά ευρισκόμενη στους πρόποδες του πανέμορφου Κισσάβου, 35 χιλιόμετρα ανατολικά της Λάρισας και λίγα μόλις λεπτά από την παραλιακή ζώνη του νομού δεν έχει να ζηλέψει τίποτα από καμιά άλλη περιοχή. Αποτελεί έναν ελκυστικό τουριστικό προορισμό, ικανό να προσφέρει στον επισκέπτη απλόχερη φιλοξενία σε έναν τόπο γεμάτο από φυσικές καλλονές, παραδοσιακή αρχιτεκτονική και ιδιαιτέρως μεγάλο θρησκευτικό πλούτο. Οι πάμπολλες ενοριακές της εκκλησίες με κορυφαίο τον μητροπολιτικό ναό των Αγίων Αντωνίων δίνουν ένα άλλο χρώμα στην κωμόπολη. Η πολύ παλιά ΙΜ του Αγίου Παντελεήμονα με τους σεβαστούς της μοναχούς, όπως και η ΙΜ των Αγίων Αναργύρων, στο ομώνυμο βαθύπεδο, με τα ασκηταριά της, αφήνουν άναυδο το καθέναν που επιθυμεί να μάθει την ιστορία τους. Τα αρχοντικά της κωμόπολης πανέμορφα. Η κεντρική της αγορά προσφέρει κάθε είδους υπηρεσίες. Το Κέντρο Περιβαλλοντικής Εκπαίδευσης Κισσάβου - Μαυροβουνίου, η παιδαγωγική του ομάδα και η μόνιμη εντυπωσιακή φωτογραφική έκθεση που φιλοξενεί είναι έτοιμα κάθε στιγμή να διδάξουν περιβαλλοντική συνείδηση. Τα λιθόστρωτα πανέμορφα μονοπάτια προς την Ανατολή και το Μεγαλόβρυσο αποτελούν πόλο έλξης περιπατητών. Το Πολιτιστικό Κέντρο «Χρυσαλλίδα», πολυχώρος με ανοιχτό και κλειστό θέατρο, κτίριο ανακαινισμένο που παλιότερα χρησιμοποιούνταν ως αποθηκευτικός χώρος κουκουλιού, αποτελεί κόσμημα για όλον το νομό Λάρισας. Δίπλα της το γραφικό και ξακουστό Μεταξοχώρι, το χωριό του λόγιου Θεόδωρου Χατζημιχάλη (1871-1931), χτισμένο αμφιθεατρικά στις πλαγιές του Κισσάβου, καταπράσινο, χωρισμένο στα δύο από μια ρεματιά κατάφυτη από πανύψηλα πλατάνια, γεμάτο από καλντερίμια, καταπληκτικά αρχοντικά και από παλιές εκκλησιές που κρύβουν ανεκτίμητους θρησκευτικούς θησαυρούς. Τι να πρωτοθαυμάσει κανείς. Τον κεντρικό ΙΝ της Αγίας Παρασκευής με το πυργοειδές του κωδωνοστάσιο, την ΙΜ των Εισοδίων της Θεοτόκου με το ξυλόγλυπτο τέμπλο της, την ΙΜ του Αγίου Γεωργίου με τις εξαιρετικές της τοιχογραφίες, το μουσειακό ΙΝ του Αγίου Νικολάου με τις μεγάλης αξίας εικόνες που διαθέτει ή την ΙΜ του Αγίου Ευσταθίου απ´ όπου κανείς μπορεί να θαυμάζει τις πέτρινες καμάρες του 18ου αιώνα που χρησίμευαν για να στηρίζουν τους σωλήνες που μετέφεραν το νερό στο χώρο της μονής; Η σπάνια ομορφιά του Μεταξοχωρίου και το γαλήνιο του περιβάλλον είναι αυτό που το έκαναν να αποτελεί αυτή τη στιγμή θέρετρο γνωστών ανά την Ελλάδα ανθρώπων των γραμμάτων και των τεχνών. Συγκαταλέγονται μεταξύ σχεδόν των μονίμων κατοίκων του πολλοί πνευματικοί άνθρωποι (συγγραφείς, ηθοποιοί, μουσικοί), όπως είναι η Κάτια Αντωνοπούλου, ο Παντελής Καλιότσος, η Άννα Καλιότσου, ο Γιάννης Κοντός, η Άννα Βαγενά, ο Λουκιανός Κηλαηδόνης, ο Γιάννης Μποσταντζόγλου, η Ρένα Αγγουρίδου, η Μάρθα Φριντζήλα και ο Θανάσης Παπακωνσταντίνου. Βέβαια δεν πρέπει να ξεχνάμε ότι λάτρεις του Μεταξοχωρίου ήταν και οι αείμνηστοι, εξαιρετικός ο καθένας στην τέχνη που αντιπροσώπευε, Μέντης Μποσταντζόγλου (Μποστ), Αλίκη Γεωργούλη, Πέτρος Αμπατζόγλου, Γιάννης Βατζιάς, Μάριος Βατζιάς και Άννα Παρλαπάνου. Επισκέψιμοι χώροι σ´ αυτό είναι το εκθετήριο του ΓΑΚ - Τοπικό Αρχείο, το Αρχοντικό - Κηροπλαστείο Χατζημιχάη - Γεωργοβίτσα και το παλιό Παρθεναγωγείο, νυν Πολιτιστικό Κέντρο, με σημαντικά λαογραφικά εκθέματα. Σε απόσταση αναπνοής απ´ το Μεταξοχώρι βρίσκονται οι Νερόμυλοι, όπου κανείς μπορεί να θαυμάσει το ρωμαϊκό βαλανείο (ρωμαϊκά λουτρά) ή τις παραδοσιακές δριστέλες, όπου οι κάτοικοι της ευρύτερης περιοχής πλένουν τα χαλιά και τις κουβέρτες τους. Απαραίτητη κρίνεται μία επίσκεψη στο παλιό Δημοτικό Σχολείο, όπου λειτουργεί κι εδώ μόνιμη φωτογραφική έκθεση. Πανέμορφα και τα δυο ορεινά χωριά του Δήμου. Η Έλαφος και το Μεγαλόβρυσο. Το μεν πρώτο, χτισμένο σε πλαγιά του Μαυροβουνίου (συνέχεια του Πηλίου), δεσπόζει πάνω από την περιοχή της λίμνης Κάρλας που αυτόν τον καιρό επανασυστήνεται. Αξίζει εδώ κανείς να επισκεφτεί την Παναγία Καμπάνα και να μάθει για την πλούσια ιστορία του χωριού κατά τη Θεσσαλική επανάσταση κατά των τούρκων το 1878 και τη σφαγή των κατοίκων του. Σύντομα σ´ αυτό θα λειτουργήσει και λαογραφικό μουσείο στο ήδη ανακαινισμένο γι´ αυτόν το σκοπό παλιό Δημοτικό Σχολείο. Το δε δεύτερο, σκαρφαλωμένο στον Κίσσαβο και με θέα το Αιγαίο, γοητεύει με τη δομή των σπιτιών του που μοιάζουν σα να είναι το ένα χτισμένο πάνω στο άλλο. Η λιθόστρωτη μεγάλη πλατεία του, οι ΙΝ του Αγίου Αθανασίου, του Αγίου Δημητρίου και του Αγίου Γεωργίου, όπως και η ΙΜ Κοιμήσεως της Θεοτόκου εντυπωσιάζουν. Στους πρόποδες του Μαυροβουνίου βρίσκουμε την Ποταμιά με το πανέμορφο λαογραφικό της μουσείο, δημιούργημα από το μεράκι των ντόπιων γυναικών, ενώ στο δρόμο προς το χωριό, στο Μέγα Ρέμα, συναντάμε ένα από τα πιο όμορφα πέτρινα γεφύρια της Θεσσαλίας, αυτό του Αλλαμάνου, χτισμένο το 1858. Ερχόμενοι από Λάρισα προς Αγιά απλωμένα στην εύφορη πεδιάδα του Δήμου, στο γνωστό από την αρχαιότητα Δώτιο Πεδίο, βρίσκονται το Γερακάρι, η Πρινιά, η Ανάβρα και ο Αετόλοφος, χωριά πλούσια και γεωργοκτηνοτροφικά. Η καρδιά θα μπορούσε να πει κανείς της γεωργικής παραγωγής της Αγιάς. Το μήλο, άλλωστε, της Αγιάς είναι φημισμένο και ευρέως διαδεδομένο σε όλη την Ελλάδα. Η παραγωγή και το εμπόριό του είναι η σημαντικότερη αγροτική απασχόληση των κατοίκων. Η Αγιά, με τις σύγχρονες καλλιέργειές της και τις αρτιότερες μονάδες επεξεργασίας και αποθήκευσης που διαθέτει, βρίσκεται αυτήν τη στιγμή στην πρώτη θέση στην παραγωγή μήλου πανελλαδικώς παράγοντας πάνω από το 20% της εγχώριας παραγωγής και καθορίζοντας έτσι σε μεγάλο βαθμό το ετήσιο εθνικό αγροτικό εισόδημα. Άλλα, επίσης σημαντικά προϊόντα, είναι το κεράσι, το κάστανο και οι πατάτες. Η Χώρα της Αγιάς στην Μητρόπολη της Δημητριάδος
κατά την Τουρκοκρατία Η Αγιά ως «Χώρα» - Δήμος Δωτιέων – επαρχία της Λάρισας και αρχιερατική περιφέρεια, υπήγετο πάντοτε στην δικαιοδοσία του επισκόπου Δημητριάδος. Δεν μαρτυρείται εις επιγραφή ή έγγραφον, ότι διετέλεσε έστω και προς ολίγον, υπό την πνευματική εξάρτηση του μητροπολίτου Λαρίσης δια κάποιαν αιτίαν. Εσχάτως, και δι’ ολίγον χρονικόν διάστημα, ένα έτος και τρεις μήνες, (2αν Νοεμβρίου 1991 έως 29ην Ιανουαρίου 1993), η περιφέρειά μας εψηφίσθη προσωποπαγής αυτόνομη Μητρόπολις Αγιάς και Συκουρίου διά το πρόσωπο του από Παραμυθίας Παύλου Καρβέλη, επανελθούσα μετά την κοίμησή του ανδρός (29-01-1993) εις τον Δημητριάδος Χριστόδουλον. Η Αγιά ως υπερέχουσα στην Μητρόπολιν της Δημητριάδος. Τα στοιχεία που φανερώνουν την εξέχουσα θέση της Αγιάς μεταξύ των επαρχιών του Δημητριάδος (Πήλιον – Ζαγορά – Αλμυρός) κατά την Τουρκοκρατία, είναι τα εξής: 1. Η ύπαρξη Μετοχίου της Παναγίας Κύκκου εκ της Κύπρου στην Αγιά και η ανάδειξη του πρώτου Μητροπολίτου Δημητριάδος κ.κ. Αθανασίου, καταγομένου εκ της νήσου Κύπρου. 2. Το γεγονός ότι «οι κατά καιρούς Επίσκοποι διέτριβον μήνας τινάς εν τη έδρα Αγιάς, διό και η κοινότης έχει ανεγείρει επί θέσεως περιόπτου μεγαλοπρεπή οικοδομήν καλουμένην Μητρόπολιν». (Μ. Δάλλας). Τον Οκτώβριον του 1823 ο από Περιστεράς Καλλίνικος, καταγόμενος εκ Σελίτσιανης (Ανατολής) Αγιάς, αφού εποίμανε την Δημητριάδα για τρία και πλέον έτη, έως τον Ιούλιο του 1827 παραιτηθείς ετελεύτησε μετά ένα χρόνο και ετάφη στον Άγιον Νικόλαο της Μητροπόλεως (Άγιο Νικόλαο «Κερασά» τον εκ Βουναίνης). Επειδή δε και ο μετ’ αυτόν Νεόφυτος όταν το 1828 έγινε δεκτός με υποδοχή εις Άγιον Αντώνιον «οι Ιερείς και Προεστώτες της πολιτείας Αγιάς εσυνοδεύσαμεν αυτόν έως εις την Μητρόπολιν», φαίνεται ότι, κατά το 1823/1828 ο Άγιος Νικόλαος ο Κερασάς λέγεται Μητρόπολη ως έδρα του Δημητριάδος εν Αγιά (Επισκοπείον) και θεωρείται μητροπολιτική ενορία έχουσα τα πρεσβεία κατέναντι των υπολοίπων επτά ενοριών (και των Αγίων Αντωνίων). 3. Δεν είναι καθόλου τυχαίο ότι στην «Μητρόπολη» ετάφησαν εκτός του Δημητριάδος Καλλινίκου (1828) και οι Επίσκοποι της Δημητριάδος Γαβριήλ, Ιουνίου 12η του 1663, Ιωαννίκιος, Μαϊου 12η του 1720, και ο Μητροπολίτης Γρηγόριος ο Σάμιος, το 1858 (+- 23η Σεπτεμβρίου). Αλλά και ο Γαρδικίου Ιερόθεος κατήγετο εκ Ρετσιάνης (Μεταξοχώρι Αγιάς) εις ην και αφιέρωσε το Παρθεναγωγείον (πρώην οικία του), ως Ηγούμενος της Μονής Παναγίας Ρέτσιανης (κατά Μιλτιάδη Δάλλα). Όταν αργότερα μετέβη εις το Πατριαρχείον Κωνσταντινουπόλεως κληθείς εις απολογίαν ένεκα αιτιάσεως κατ’ αυτού του ιατρού Δημ. Α. Αλαμάνου τω ανετέθη η Επισκοπή Γαρδικίου. Η δική μας Αγιά
Μετάβαση στο τέλος των μετα-δεδομένων Μεταφορά στην αρχή του μεταδεδομένων Οταν ακούει κανείς "Λάρισα", "νομός Λάρισας", το μυαλό του πηγαίνει στον κάμπο, τη φοβερή ζέστη και υγρασία - όπως τα περιγράφει ο Καραγάτσης - σιτάρι, βαμβάκι, αγροτιά. Ισως και αγροτικές κινητοποιήσεις, κόμβος "Βιοκαρπέτ", τρακτέρ, κι από κοντά το Θεσσαλό Τζιμ' Τζιμάκο του Λαζόπουλου. Η Αγιά, και "η δική μας" και η άλλη, μικρή σχέση έχει μ' αυτά, κυρίως αυτή της γειτνίασης των 34 χιλιομέτρων. Η κωμόπολή μας,"αρχοντική" όπως τη χαρακτηρίζουν οι επισκέπτες μας, είναι χτισμένη στους ΝΑ πρόποδες του Κισσάβου και απέχει 12 χιλιόμετρα απ' την ακτή του Αιγαίου. Τα περισσότερα αγιώτικα κτήματα βρίσκονται στην κοιλάδα ανάμεσα στον Κίσσαβο και το απέναντί μας Μαυροβούνι. Κλήροι μικροί ή μεσαίοι, λίγα μεγάλα κτήματα, άλλα ανήκουν σε παλιές οικογένειες, άλλα πέρασαν σε ελληνικά χέρια κατά την αποχώρηση των Τούρκων μετά το 1881, κι' άλλα νομιμοποιήθηκαν στα νεότερα χρόνια, δεκαετία '70 και μετά. Τα χωριά της κοιλάδας, του Δώτιου πεδίου, είναι η Ποταμιά, η Ανάβρα, το Γερακάρι και ο Αετόλοφος. Τα χωριά του Κισσάβου, καταπράσινα και δροσερά, σε στεφάνι πάνω απ' την Αγιά, είναι το Μεγαλόβρυσο και η Ανατολή, και πιο χαμηλά, κοντά μας στα 2 περίπου χιλιόμετρα, περίπατος με τα πόδια και ο αγαπημένος μας σχολικός περίπατος, το Μεταξοχώρι και οι Νερόμυλοι. Οι οικισμοί της παραλίας είναι ο Αγιόκαμπος και η Σωτηρίτσα και κρεμασμένα στο μπαλκόνι του Αιγαίου η Μελιβοία / Αθανάτη και η Σκήτη. Η κυρίως παραλία έχει μήκος περίπου 12 χιλιόμετρα με νερά κρύα και καθαρά, Αιγαίο, και συνεχίζεται με μικρότερες πανέμορφες παραλίες και όρμους τόσο προς βορρά, μέχρι το Στόμιο/ Τσάγεζι, όσο και νότια προς το Πήλιο, με το Κεραμίδι, το καταγάλανο Βένετο μέχρι που συναντά το βορειότερο χωριό του Πηλίου, το Πουρί. Στον οδικό άξονα προς τη Λάρισα πάλι βρίσκονται η Δήμητρα / Τσούξιανη, η Μαρμαρίνη και το Ελευθέριο / Καραλάρ, και σε διακλάδωση προς Βόλο η Πλασιά, η Αμυγδαλή/ Κουκουράβα, το Καστρί, το Καλαμάκι και η ορεινή Ελαφος, τα λεγόμενα παρακάρλια χωριά, γιατί βρισκόταν στις όχθες ή κοντά στη λίμνη Κάρλα, τη Βοιβηίδα, ένα μοναδικό σε πανίδα και χλωρίδα, πλούσιο σε ψάρια και πουλιά υδροβιότοπο, πριν αποξηρανθεί για να αποδοθεί στην καλλιέργεια, τέλη της δεκαετίας του '50 (ολοκλήρωση αποξήρανσης 1962). Αυτός είναι και ο χώρος που μας ενδιαφέρει για την εργασία μας. Τα όριά του εκτείνονται, καθώς ερχόμαστε από τη Λάρισα, από το Δώτιο πεδίο, την κοιλάδα ανάμεσα στον Κίσσαβο και το Μαυροβούνι μέχρι την παραλία που ανοίγεται στο Αιγαίο. Στη γλώσσα της αυτοδιοίκησης είναι η περιοχή τριών από τους τέσσερις δήμους που συναποτέλεσαν τον Καλλικρατικό Δήμο Αγιάς, δηλαδή οι τωρινές δημοτικές ενότητες Λακέρειας, Αγιάς και Μελιβοίας. Την περιοχή του πρώην δήμου Ευρυμενών - βόρεια παραλία μέχρι το Στόμιο και εσωτερικά ως την εθνική οδό -, δεν μπορούσε να την καλύψει το σχολείο μας. 'Οσο για τα χρονικά όρια συμφωνήσαμε να κινηθούμε κυρίως μετά το 1881, έτος προσάρτησης της Θεσσαλίας στο Ελληνικό Κράτος. Βεβαίως δεν μπορούσαμε και δεν θέλαμε να αποφύγουμε αναφορές σε παλιότερες περιόδους. Η Θεσσαλία π.χ., αλλά και η συγκεκριμένη περιοχή κατοικείται από τη νεολιθική εποχή. Οι μαθητές από τα παρακάρλια χωριά το γνωρίζουν, ζουν δίπλα στις αρχαιολογικές θέσεις και καμαρώνουν γι' αυτό. Οι αναφορές λοιπόν των παιδιών της ομάδας συχνά πηγαίνουν πολύ πριν το 1881, στην αρχαιότητα, τους ρωμαϊκούς και μεσαιωνικούς χρόνους, την τουρκοκρατία και νεότερη περίοδο. Οι παλιότερες μνήμες σώζονται σε κτίσματα, ευρήματα, καλλιτεχνικές δημιουργίες και ονόματα. Κυρίως στα τοπωνύμια. Βενετσιάνικα, σλάβικα, τούρκικα, αρχαία ελληνικά, μας δίνουν τις πληροφορίες τους και την ιστορία του τόπου. Τα παιδιά έδειξαν μεγάλο ενδιαφέρον για την προέλευση, την εξακρίβωση και τη σημασία τους. Το ιδιαίτερα ενδιαφέρον νέο στοιχείο που προκύπτει από έρευνες, εργασίες και ανακοινώσεις είναι ότι στους ύστερους βυζαντινούς χρόνους και στη συνέχεια στην τουρκοκρατία άκμασε στην περιοχή ο μοναχισμός. Οι νότιες πλαγιές του Κισσάβου γέμισαν από μικρές μονές, σκήτες και κελλιά, ώστε αποκαλούνταν "κελλίων όρος". Κάτι σαν το Άγιο Όρος σε μικρογραφία. Ο θησαυρός της περιοχής απ' την τουρκοκρατία και μετά φαίνεται να είναι το μετάξι. Οι Φιλιππίδης - Κωνσταντάς, στη "Νεωτερική Γεωγραφία" τους, πληροφορούν ότι και η Αγιά με τα χωριά της απολάμβαναν των ίδιων προνομίων με τα χωριά του Πηλίου και τα Αμπελάκια, πράγμα που ευνόησε τη σηροτροφία, τη βαφή του μεταξιού με το ριζάρι για κόκκινο χρώμα, και άλλες φυτικές χρωστικές για άλλα χρώματα, και την εμπορία του. Η κοιλάδα της Αγιάς με τα χωριά της, πριν εισαχθεί η καλλιέργεια μήλου, ήταν γεμάτη μουριές που με το φύλλωμά τους τρέφεται ο μεταξοσκώληκας, και τα παλιά σπίτια διέθεταν όροφο για την εκτροφή του και την επεξεργασία του κουκουλιού. Γενικά, η περιοχή μας ανήκει στην ίδια παράδοση πολιτισμού καθώς και στη γεωγραφική ενότητα που εκτείνεται από την Πιερία μέχρι το Πήλιο. Τα προϊόντα, η επεξεργασία τους, τα φαγητά και ποτά, - χαρακτηριστικά οι πίτες και το τσίπουρο, κουμαρίσιο και συκίσιο - τα περίφημα γλυκά κουταλιού από τα τοπικά φρούτα και καρπούς, είναι κοινά. Οι συμπεριφορά και οι νοοτροπίες, αξίες και κώδικες, είναι κοινά. Η φιλοξενία, η γενναιοδωρία, το γλέντι αλλά και ο "κοινωνικός έλεγχος" είναι κοινά. Το φυσικό τοπίο και τα ανθρώπινα δημιουργήματα, σπίτια, αρχοντικά, ναοί, ξυλόγλυπτα τέμπλα, πλακόστρωτες πλατείες με το μεγάλο πλάτανο στη μέση, πέτρινα γεφύρια και ανηφορικά καλντερίμια είναι ανάλογα. Η νοικοκυροσύνη και η αγάπη για τα άνθη. Αρχοντικό Αλεξούλη, α΄ μισό του 19ου αιώνα. Από το έντυπο "Χάρτης Αρχαιολογικών Χώρων και Μνημείων Δήμου Αγιάς", Πολιτιστικός Οργανισμός Δήμου Αγιάς, 2009 Με την ένταξη στην ελληνική επικράτεια η κωμόπολη συνεχίζει να ακμάζει οικονομικά. Προσελκύει επιχειρηματίες, εμπόρους που εγκαθίστανται μόνιμα και κτίζουν τα αρχονικά τους, άλλης αρχιτεκτονικής από τα παλιότερα παραδοσιακά, νεοκλασικά αυτά με στοιχεία φερμένα από τις περιοχές με τις οποίες διατηρούν εμπορικές σχέσεις. Αναδεικνύονται οι πρώτοι πολιτευτές, οι επιστήμονες και οι ευεργέτες. Η περιοχή δεν ταράζεται από τους αγώνες για αγροτική αποκατάσταση που συγκλονίζουν τη Θεσσαλία στις αρχές του 20ου αιώνα. Οι νέοι παίρνουν μέρος στους βαλκανικούς πολέμους, τον Α' παγκόσμιο και τη Μικρασιατική εκστρατεία. Μετά το '24, με την ανταλλαγή των πληθυσμών εγκαθίστανται στα πεδινά χωριά, κυρίως στον Αετόλοφο, πρόσφυγες από την Ανατολική Θράκη. Πολύ εργατικοί και προκομένοι, φέρνουν τη δική τους παράδοση στην περιοχή. Ο Β' Παγκόσμιος Πόλεμος στέλνει τους νέους της περιοχής στο Αλβανικό μέτωπο, όπου πέφτουν και οι πρώτοι νεκροί. Με την παράδοση αρχίζει η Κατοχή και στην Αγιά εγκαθίστανται τμήματα της μεραρχίας Πινιερόλο που είχε στη διοίκησή της την κεντρική Ελλάδα. Οι αξιωματικοί τους κατάγονται από αστικά κέντρα, οι στρατιώτες όμως είναι νέοι από το νότο. Η εκλεπτυσμένη και άνετη ζωή της περιοχής τους εντυπωσιάζει. Ο Τάκης Καρδάρας, οδοντίατρος και βουλευτής αργότερα της Ένωσης Κέντρου, γράφει στις "Μνήμες" του ότι αρκετοί Ιταλοί νέοι δέχτηκαν για πρώτη φορά στην Αγιά οδοντοϊατρική και άλλη ιατρική περίθαλψη. Αυτός όμως που θα δώσει το στίγμα της φασιστικής διοίκησης είναι ο διοικητής των καραμπινιέρων Αντονιέλο Γκρίφο. Βάζει στο στόχο του τα μέλη των αριστερών οργανώσεων της περιοχής και τους οδηγεί στο εκτελεστικό απόσπασμα. Παράλληλα η Αγιά χάνει αρκετούς επιστήμονες και στρατιωτικούς της, όταν το πλοίο που τους μεταφέρει ως ομήρους στην Ιταλία βομβαρδίζεται και βυθίζεται στα νερά της Αδριατικής. Ανταρτικές δυνάμεις αναπτύσσονται στα ορεινά χωριά, όπου κινούνται ελεύθερα και εντάσσονται στο 54ο σύνταγμα του Ε.Λ.Α.Σ. (έδρα Βόλος-Πήλιο). Με τη συνθηκολόγηση της Ιταλίας, Σεπτέμβριο του '43, ολόκληρη η Πινιερόλο με τον οπλισμό της παραδίδεται στον Ε.Λ.Α.Σ. Κινδυνεύουν πλέον από τους Γερμανούς. Τα τμήματα της Αγιάς και της παραλίας τα συνοδεύουν τρεις Αγιώτες αντιστασιακοί, και μετά από περιπετειώδη διαδρομή μέσα από την Κάρλα τους οδηγούν στην Πύλη Τρικάλων, όπου ενώνονται με τα υπόλοιπα ιταλικά τμήματα και παραδίδονται στο Αρχηγείο του Ε.Λ.Α.Σ. στον Κόζιακα. Λίγοι προτιμούν να μείνουν στην περιοχή, μη ακολουθώντας τις μονάδες τους. Οι ντόπιοι τους κρύβουν μέχρι να βρουν το δρόμο της επιστροφής για την πατρίδα. Ένας εγκαταστάθηκε μόνιμα στη Σκήτη, έκανε οικογένεια και πέθανε σε βαθιά γεράματα. Η ιστορία εξελίσσεται όπως στα περισσότερα μέρη της Ελλάδας. Η Κατοχή αφήνει την τοπική κοινωνία διχασμένη. Φουντώνει η αντιπαράθεση ανάλογα με τη στάση που κράτησε ο καθένας απέναντι στους κατακτητές, τη θέση του για το πολιτειακό, τις ιδεολογικές και πολιτικές ζυμώσεις της εποχής, τις προσδοκίες του. Τα πράγματα εξωθούνται από τη δράση των γνωστών παρακρατικών ομάδων της Θεσσαλίας, που δεν δρουν βέβαια μέσα στην κωμόπολη, αλλά τρομοκρατούν την ύπαιθρο. Διατυπώνονται αιτιάσεις ένθεν και ένθεν. Και η Αγιά μπαίνει στο χορό του Εμφυλίου. Ακόμη και σήμερα, διατηρούνται σε άριστη κατάσταση τα χαρακτηριστικά φυλάκια -τσιμεντένια κυλινδρικά κτίσματα, με ανοίγματα περιμετρικά για στόχευση και καλυμμένη με τοιχίο την είσοδο- της εποχής εκείνης. Δεσπόζουν στον πευκόφυτο λόφο πάνω απ' την κωμόπολη, που οι ντόπιοι τον αποκαλούν "Πόλεμο", στο λόφο που ελέγχει τη διασταύρωση Λάρισας - παρακαρλίων/Βόλου,στη θέση Αϊ- Νικόλας ο Φονιάς, αλλά μπορεί κανείς να τα δει και σε αυλές αγιώτικων σπιτιών, μάρτυρες της μάχης του Εθνικού και του Δημοκρατικού στρατού για τον έλεγχο της πόλης. Υπάρχουν θύματα και από τις δύο πλευρές, δολοφονίες, στρατοδικεία και εκτελέσεις που στοιχειώνουν ακόμη και σήμερα τις ζωές και τις σχέσεις ανθρώπων και οικογενειών, ιδίως των γεροντότερων. Αρκετοί αριστεροί, μετά την ήττα του Δημοκρατικού Στρατού, καταφεύγουν στις πρώην Ανατολικές χώρες. Κάποιοι θα επιστρέψουν οι ίδιοι ή τα παιδιά τους, κάποιοι όχι. Στις μετεμφυλιακές δεκαετίες η Αγιά και η περιοχή της προσπαθούν να συνέλθουν. Το μετάξι εξακολουθεί να παράγεται, έχει χάσει όμως την παλιά του οικονομική ισχύ. Οι κάτοικοι στηρίζονται στη γεωργική καλλιέργεια και την κτηνοτροφία. Δημιουργούνται μικρές βιοτεχνίες και οικογενειακές επιχειρήσεις, κεραμοποιεία και η υφαντουργεία της οικογένειας Παπαδημητρίου, που δημιουργούν αρκετές θέσεις εργασίας. Αρχές του '50 ιδρύεται η Δασική Σχολή της Αγιάς, ένα ακόμη άνοιγμα για τη μικρή κοινωνία. Εντυπωσιακή στα επόμενα χρόνια είναι η ποιότητα της εκπαίδευσης, ο αριθμός των επιστημόνων και η καλλιέργεια, ιδίως των νέων της εποχής. Δύο είναι οι σημαντικές εξελίξεις που θα χαρακτηρίσουν την οικονομική και την υπόλοιπη ζωή της περιοχής τις τελευταίες δεκαετίες. Στα τέλη του '60 ξεκινά η παραγωγή του μήλου, σχεδόν ως μονοκαλλιέργειας. Τα μήλα της Αγιάς γίνονται γνωστά και περιζήτητα. Στην παραλία πάλι αλλάζει η αξία της γης. Καθώς αρχίζει η τουριστική ανάπτυξη, ό τι κι' αν σημαίνει αυτό, τα παραλιακά κτήματα, που είχαν πολύ μικρή αξία για τους καλλιεργητές ιδιοκτήτες τους, γίνονται σημαντικά περιουσιακά στοιχεία και αντικείμενο αγοραπωλησιών. Και τα δυο φέρνουν χρήμα που όμως δεν διοχετεύεται σε ανάλογη καλλιέργεια, ποιότητα δραστηριοτήτων και ενδιαφερόντων και προσφορά στην κοινότητα. Τις δυο τελευταίες δεκαετίες, λόγω του αγροτικού της χαρακτήρα, η περιοχή προσήλκυσε οικονομικούς μετανάστες, κυρίως από τη γειτονική Αλβανία. Δουλεύουν ως εποχιακοί εργάτες στις καλλιέργειες του μήλου και του κερασιού και σε άλλες ευκαιριακές εργασίες. Κάποιοι επίσης είναι κτίστες και πετράδες και έμειναν καθώς η περιοχή πρόσφερε δουλειά, πιο πολύ στην παραλία και στα γύρω ορεινά χωριά, με ανέγερση παραθεριστικών κατοικιών ή αναπαλαίωση παλιών παραδοσιακών. Πολλοί εγκαταστάθηκαν μόνιμα με τις οικογένειές τους και εντάχθηκαν στην τοπική κοινωνία. Τα παιδιά τους φοιτούν στα σχολεία μας και αρκετά απ' αυτά διακρίνονται για το ήθος και τις επιδόσεις τους. Μάλιστα συνεχίζουν με μεγάλη επιτυχία στην τριτοβάθμια εκπαίδευση, κάποιοι στις "περιζήτητες σχολές". Με την παρούσα οικονομική ύφεση και στους οικονομικούς μετανάστες παρατηρείται κινητικότητα. Μετακινούνται ευκολότερα όπου βρίσκουν μεροκάματο και μερικοί βλέπουν πια με σκεπτικισμό το μέλλον των ίδιων και των παιδιών τους στην Ελλάδα. Απ' την άλλη διακρίνεται η τάση να επιστρέφουν στον τόπο καταγωγής τους Αγιώτες ή να επιλέγουν την Αγιά ως τόπο εγκατάστασης νέοι άνθρωποι, νέοι οικογενειάρχες που πιστεύουν ότι εδώ θα τα βγάλουν πέρα ευκολότερα. Το σχολείο μας, όπως και πολλά επαρχιακά σχολεία, υποδέχεται παιδιά απ' όλη σχεδόν την επαρχία, που περίπου ταυτίζεται με το σημερινό Δήμο. Η ομάδα των μαθητών μας, που πήραν μέρος στο πρόγραμμα, κατάγονται και ζουν σε διάφορα χωριά της περιοχής. Όταν λοιπόν φτάσαμε στον ορισμό των ομάδων εργασίας και τον καθορισμό του αντικειμένου τους, τα παιδιά διάλεξαν να δουλέψουν μαζί με τους/τις συγχωριανούς/ές τους και θέλησαν να μιλήσουν και να αποτυπώσουν υλικό για τον τόπο τους. Οι ομάδες λοιπόν σχηματίστηκαν από μόνες τους και οι υπεύθυνοι δεχτήκαμε την πρωτοβουλία των μαθητών. Ας πούμε ότι επικράτησε ένα κλίμα "υγιούς τοπικισμού". Ο καθένας ήθελε να μιλήσει για το χωριό του χωρίς όμως να ανταγωνίζεται την άλλη ομάδα ή τους υπόλοιπους της δικής του. Αντίθετα, μοίρασαν ρόλους και αντικείμενα και συμπλήρωσαν ο ένας τον άλλο. Ο καθένας δούλεψε όπως μπορούσε. Έτσι σχηματίστηκε το "ψηφιδωτό" της περιοχής. Τα ενδιαφέροντά τους είναι ποικίλα. Θεώρησαν άξιο να καταγραφεί, με λόγο ή οπτικά και ηχητικά, όποιο υλικό απομεινάρι του παρελθόντος, είτε είναι ένα νεολιθικό κτίσμα είτε μια εκκλησία της τουρκοκρατίας, είτε κάποια έγγραφα. Ενδιαφέρθηκαν να μάθουν ή ήξεραν ήδη για τις ρίζες του χωριού τους και την προέλευση του ονόματός του. Αντιλήφθηκαν τη σχέση του τοπίου, των φυσικών χαρακτηριστικών του τόπου τους με τις ανθρώπινες δραστηριότητες και την οικονομία. Έτσι τόνισαν τη φυσική ομορφιά των χωριών που έχουν τουριστικό ενδιαφέρον, το ορεινά παραδοσιακά, Μεταξοχώρι και Μεγαλόβρυσο και προς την παραλία τον Αγιόκαμπο, τη Μελιβοία, τη Σωτηρίτσα και τη Σκήτη. Έδειξαν τον αγροτικό χαρακτήρα των χωριών της κοιλάδας, της Ποταμιάς, της Ανάβρας, του Αετόλοφου και του Γερακαρίου. Θέλησαν να παρουσιάσουν τους ανθρώπους, τις τοπικές κοινωνίες αλλά και μεμονωμένους, ανθρώπους σημαντικούς για τις κοινωνίες αυτές ή και επώνυμους που ζουν στην περιοχή μας. Μέσα απ' την υλοποίηση του προγράμματος κατανόησαν ότι ιστορία δεν είναι μόνο το "λαμπρό" γεγονός αλλά και η καθημερινότητα, ο πολιτισμός του κάθε τόπου, και υποκείμενά της δεν είναι μόνο οι επώνυμοι, αλλά οι κοινωνίες. Το ότι έφτασαν "ανεπαισθήτως" σ' αυτή τη θεώρηση το θεωρούμε μεγάλο κέρδος. Εκείνο με το οποίο δεν ασχολήθηκαν ιδιαίτερα είναι η Κατοχή και ο Εμφύλιος. Περνά στιγμιαία σε αναφορές τους, χωρίς όμως να γίνει αντικείμενο της έρευνάς τους, παρ' όλο που κάποιοι προέρχονται από οικογένειες με αντιστασιακή δράση και θύματα. Αδυναμία σύνδεσης με το πρόσφατο παρελθόν; Σκόπιμη παράκαμψή του που ίσως απηχεί τη στάση των οικογενειών και της τοπικής κοινωνίας να το αφήσουν πλάι; Όπως και να 'ναι, σεβαστό. Στην προσπάθειά τους αυτή αντιμετώπισαν δυσκολίες. Πρώτα τον περιορισμένο χρόνο. Έπειτα την τεχνολογία. Το εργαλείο που μας προσφέρθηκε μας διευκόλυνε και μας δυσκόλεψε συγχρόνως, γιατί στην περιοχή μας δεν υπάρχει επαρκής σύνδεση με το διαδύκτυο - ένα στοιχείο της σύγχρονης ιστορίας μας κι' αυτό!, καθώς τα πάντα είναι ιστορία. Βρήκαν όμως και βοηθούς και συμπαραστάτες που με τις παρεμβάσεις, τις γνώσεις και τις υποδείξεις τους τους έβγαλαν από τις δυσκολίες και τους έδωσαν ιδέες. Είναι η ώρα, λοιπόν, και η θέση να ευχαριστήσουμε την κ. Κατερίνα Παπαδοπούλου, υπεύθυνη των Γ.Α.Κ. Αγιάς, που πρόσφερε γνώσεις, κατευθύνσεις αλλά και κείμενά της στους μαθητές της ομάδας, τους συναδέλφους του Κ.Π.Ε. Κισσάβου - Μαυροβουνίου, και ιδιαίτερα τον κ. Ηλία Λούκα, που έδειξε με το πρόγραμμά του στα παιδιά πώς από τα σημάδια του τόπου να αντλούν πληροφορίες για την ιστορία του. Τον Αρχιερατικό Επίτροπο της Μητροπόλεως Δημητριάδος π. Νεκτάριο Δρόσο, μελετητή της τοπικής ιστορίας. Ευχαριστούμε όλους τους συντοπίτες και συντοπίτισσες που δέχτηκαν να προσφερουν συνεντεύξεις, φωτογραφίες, ή ό τι άλλο και να πάρουν μέρος στο πρόγραμμά μας. Τέλος, θερμές ευχαριστίες στο Ι.Μ.Ε. που μας έδωσε την ευκαιρία να πάρουμε μέρος σ' ένα ξεχωριστό πρόγραμμα, τόσο ως προς το περιεχόμενό του, όσο και τα μέσα υλοποίησής του. Η ονομασία «ΑΓΙΑ» ως τοπωνύμιον.
Α) Ο Αγιώτης Μιλτιάδης Δάλλας θεωρεί ότι είναι συγκοπή του τοπωνυμίου «Αγιάννα», εκ του Αγία-Άννα, εις την θέση της οποίας υπήρχον ερείπια παλαιού οικισμού. Β) Εκ της λέξεως «Αγιάν» που σημαίνει Τούρκος διοικητής. Είναι μια εκδοχή αβάσιμη λόγω του ότι οι Οθωμανοί από την πρώτη καταγραφή της πόλεως Αγιάς στα ταχρίρ του 1454/55 την κατονομάζουν όπως εκαλείτο πάντοτε. Γενικά δεν άλλαξαν κανένα χριστιανικό ή σλαβικό όνομα χωριού στην επαρχία. Γ) Η καταγραφή του ονόματος της επαρχίας ως «Αγυιά» είναι φιλολογική απόδοσις του Αγιά που είναι δηλαδή Χώρα, Κωμόπολις αποτελούσα πέρασμα – διάβαση. Δ) Εκ της λέξεως – ορολογίας «Αγία» που είναι προσωπική μας άποψη. Με δεδομένο ότι το Όρος των Κελλίων ήκμασε στις ανατολικές υπώρειες της Όσσας, μας διευκολύνει να υποθέσουμε ότι υπάρχει ένας μοναστικός χώρος (της ίδιας περίπου εποχής με το αγιόνωμο όρος του Άθω), που διοικητικά κατευθύνεται από «Καθολικά» Μονών, (Οικονομείου – Θεολόγου – Αγίου Παντελεήμονος Αγιάς 1292 μ.Χ.), βρίθει μοναχών και θεωρείται –ΑΓΙΟΣ. Η χώρα Αγιά, κυκλώνεται από πλήθος «Κελλίων» - μικρών μονυδρίων για ιδιόρρυθμους μοναχούς που εγκαταβιώνουν σε παραγωγικά πλούσια περιοχή και αυτοσυντηρούνται με αγροτικές κυρίως καλλιέργειες, αλιεία και κυνήγι. Μετά την παρακμή της Αγίας Χώρας των Κελλίων οι Μοναχοί ίσως προτιμούν πια την μοναστική πολιτεία του ασφαλούς κατέναντι Άθωνος. Την Αγία μοναστική πολιτεία του Όρους των Κελλιων διαδέχεται ονομαστικά η Χώρα της Αγίας η οποία αποτελούσε γεωγραφικά το κέντρο διοίκησης των μοναστών. Την γνώμη μας για την προέλευση του τοπωνυμίου Αγιά ενισχύουν τρία στοιχεία: α) Στην πρόθεση 401 του Μεγάλου Μετεώρου (1520-1540) μεταξύ των 220 θεσσαλικών οικισμών, αναφέρεται η Αγία στα φ. 81α – 81β, με 61 αφιερωτές αρχικά και άλλους 25 αργότερα του έτους 1538. Η πρόθεση αυτή είναι η αρχαιότερη όλων και η Αγία του χειρογράφου (βραβείο ή βρέβειο) είναι η Αγιά του Νομού Λαρίσης, (Θ.ΗΜ. τόμ. 43, σελ. 97). β) Σε Πατριαρχικό Σιγίλλιο του Κυρίλλου Λούκαρι, τον Νοέμβριο του 1620 αναφέρεται η Ιερά Μονή του Σωτήρος Χριστού, «κατά την τοποθεσίαν της Αγίας», (πρόδρομη ανακοίνωση +Δημ. Αγραφιώτη στο περιοδικό Αγιώτικα Νέα). Η τοποθεσία «της Αγίας» είναι πιθανόν η Αγιά και η Μονή του Σωτήρος Χριστού είναι ο «Χριστός» της ενορίας του Τιμίου Προδρόμου, γνωστός και ως ’Ξστός. γ) Σε σύμμεικτο κώδικα της Ι. Μονής Φιλοθέου – Αγίου Όρους, αριθμ. 184 – Κατάλογος Σπ. Λάμπρου, όπου περιέχεται η ακολουθία του Αγίου Οσιομάρτυρος Δαμιανού του νέου, το συναξάριον και λόγος παραινετικός (1624 μ.Χ.), αναφέρεται η Αγιά τρεις φορές «εν τη Αγία» ήτοι: « αχκδ΄ εν τη Αγία : Απριλίω ια΄ τετέλεσται χειρί και πόνω Ιωσήφ του πελοποννυσίου». |
Το έμβλημα του νεοσύστατου (τότε) Δήμου Δωτίου, που υιοθετήθηκε κατόπιν εισηγήσεως του αρχαιολόγου Π. Ευστρατιάδη και καθορίσθηκε με το ΦΕΚ Α' 305/18-08-1883.
ΠΑΝΑΓΙΩΤΗΣ ΚΗΠΟΥΡΟΣ Παναγιώτης Κηπουρός (+1901). Αγιώτης της διασποράς. Εγκαταστημένος στη Godaba και στην Αλεξάνδρεια της Αιγύπτου από το 1850, ασχολήθηκε με το εμπόριο βαμβακιού και με συμφέρουσες επενδύσεις αποκομίζοντας τεράστια κέρδη. Ευεργέτης της Αγιάς. Με χρήματά του κατασκευάστηκε το πρώτο σύγχρονο υδρευτικό δίκτυο της πόλης.
ΕΚΚΛΗΣΙΕΣ ΕΔΩ
ΜΟΝΑΣΤΗΡΙΑ ΕΔΩ ΜΟΝΟΠΑΤΙΑ ΕΔΩ ΠΕΤΡΙΝΑ ΓΕΦΥΡΙΑ ΕΔΩ ΒΡΥΣΕΣ ΕΔΩ ΜΟΥΣΕΙΑ ΕΔΩ ΠΑΝΙΔΑ ΕΔΩ ΧΛΩΡΙΔΑ ΕΔΩ ΑΓΡΟΤΙΚΑ ΕΔΩ ΚΤΗΝΟΤΡΟΦΙΚΑ ΕΔΩ ΛΑΙΚΗ ΤΕΧΝΗ ΑΡΧΙΤΕΚΤΟΝΙΚΗ Στον ίδιο δήμο (ΑΓΙΑΣ), ανήκουν:η Αγιά,ο Αγιόκαμπος, ο Αετόλοφος, η Αλεξανδρινή, η Αμυγδαλή, η Ανάβρα, η Ανατολή, ο Απόστολος Παύλος, η Βελίκα, το Γερακάρι, η Δήμητρα, η Έλαφος, τα Ισιώματα, η Καρίτσα, το Καστρί, οι Κατασκηνώσεις Αγίου Δημητρίου, η Κάτω Αμυγδαλή, το Κάτω Πολυδένδρι, η Κάτω Σωτηρίτσα, το Κόκκινο Νερό, το Κόκκινο Νερό Μελιβοίας, η Κουτσουπιά, η Μαρμαρίνη, το Μεγαλόβρυσο, η Μελίβοια, το Μεταξοχώρι, η Μονή Αγίου Δημητρίου, το Νεοχώρι, οι Νερόμυλοι, το Ομόλιο, ο Παλαιόπυργος, η Παλιουριά, η Πλατειά 'Αμμος, η Ποταμιά, ο Πρινιάς, ο Ρακοπόταμος, η Σκήτη, το Σκλήθρο, το Στόμιο, και η Σωτηρίτσα.
ΔΗΜΟΣ ΑΓΙΑΣ
|
|
|