ΒΑΘΥΡΕΜΑ ΧΩΡΙΟ ΠΟΥ ΕΓΚΑΤΑΛΕΙΦτΗΚΕ το 1400
Η περιοχή Βαθύρεμα πήρε το όνομα αυτό από το χωριό που υπήρχε εκεί περί το 1500. ήταν ένα μεγάλο χωριό με 120 οικογένειες και ήταν οικονομικό και διοικητικό κέντρο της περιοχής. Για άγνωστο λόγο όμως ( πιθανόν κάποια επιδημία) το χωρίο εξαφανίστηκε και πιθανόν όσοι επέζησαν διασκορπίστηκαν στους γύρω οικισμούς. Στο χωριό αυτό έζησε και μεγάλωσε ως τα 20 έτη ο Άγιος Συμεών ο ανυπόδητος και μονοχίτων. Σήμερα μπορεί να δει κανείς χαλάσματα από ναούς και σπίτια της εποχής εκείνης.
α) Τὸ Βαθύρεμα[1]. Ἦταν ἡ πατρίδα τοῦ Ὁσίου Συμεών. Ἦταν τότε ἕνα μεγάλο χωριό, ἴσια μὲ δύο χιλιάδες κατοίκους, (μεταξὺ Ἀγιᾶς καὶ Γερακάρι). Μέχρι τὸ 1688 ἦταν πρωτεύουσα, ἡ ``χώρα`` τῆς ἐπαρχίας Ἀγιᾶς Λαρίσης. Κατὰ τοὺς βυζαντινοὺς χρόνους, ὀνομαζόταν Βεσσαίνα. Μέχρι τὸ 1371 ἦταν ἡ ἕδρα τῆς ἐπισκοπῆς Βεσσαίνης. Σήμερα τὸ Βαθύρεμα δὲν ὑπάρχει ἐν ζωῇ. Ἔχει ἐρημωθεῖ. Ὁ Δημήτριος Ἀγραφιώτης στηριζόμενος σὲ σημειωματάριο, ποὺ βρέθηκε στὸν ἱερὸ Ναὸ τοῦ Ἁγίου Νικολάου Βαθυρέματος, συμπεραίνει, πὼς τὸ Βαθύρεμα ἐρημώθηκε τὴν ἄνοιξη τοῦ 1688, ἐξ αἰτίας μιᾶς θανατηφόρου χολέρας, ποὺ ἔπεσε στὴν ``χώρα``, ἐξοντώνοντας κάπου χίλιους κατοίκους. Οἱ ὑπόλοιποι, ἐξ αἰτίας τῆς χολέρας, ἐγκατέλειψαν τὴν ``χώρα``, καταφεύγοντας στὰ γύρω χωριά (Ἀγιά, Ῥέτσιανη, Γερακάρι), ὥσπου τὸ χωριὸ ἐρημώθηκε τελείως. Διασώζονται οἱ ἀκόλουθοι βυζαντινοὶ ναοί: τῆς Παναγίας, τοῦ Ἁγίου Νικολάου, τοῦ Ἁγίου Ἀθανασίου (καθολικὸ ὁμωνύμου Ἱερᾶς Μονῆς), καὶ τὰ ἐρείπια τοῦ ἱεροῦ Ναοῦ τῶν Ἁγίων Θεοδώρων. Πρόσφατα (2002) ἀνηγέρθη στὸ χωριὸ ἱερὸς ναός, εἰς τιμὴν καὶ μνήμην τοῦ Ὁσίου καὶ θεοφόρου Πατρὸς ἡμῶν Συμεὼν τοῦ ἀνυποδήτου καὶ μονοχίτωνος, ὅπου κάθε χρόνο στὶς 22 Αὐγούστου, ἡμέρα εὑρέσεως τῆς ἁγίας κάρας του, τελεῖται πανηγυρικὴ Θεία Λειτουργία. Πλήθη προσκυνητῶν συῤῥέουν στὴν μεγάλη αὐτὴ γιορτή.
β) Ἡ ἐποχή του. Οἱ Τοῦρκοι πάτησαν γιὰ πρώτη φορὰ τὸ πόδι τους στὴν Θεσσαλία τὸ ἔτος 1396. Μετὰ ἀπὸ 27 χρόνια (1423), τὴν κατέλαβαν ἐξ ὁλοκλήρου. Ἀπὸ τότε, ὁ περίφημος θεσσαλικὸς κάμπος, γέμισε ἀπὸ Τούρκους. Οἱ Τοῦρκοι, κατακτώντας τὴν Θεσσαλία, δὲν προέβησαν σὲ ῥιζικὲς ἀλλαγὲς καὶ μεταῤῥυθμίσεις στὴν κοινωνία της, γιατὶ ἡ διοίκησή τους εἶχε στρατιωτικὴ δομή, καὶ ὄχι πολιτική. Στὸν στρατό, ἄρα καὶ στὴν διοίκηση, ἔμπαιναν οἱ Μουσουλμάνοι, καὶ οἱ ἐξωμότες χριστιανοί. Ὁπότε, οἱ χριστιανοί, ἀσχολοῦντο μὲ τὶς φθηνὲς δουλειές, μὲ τὶς μικροτέχνες, τὸ μικροεμπόριο καὶ τὴν γεωργία. Σημειωθήτω, πὼς μὲ τὴν γεωργία ἀσχολοῦντο καὶ οἱ Τοῦρκοι. Σκοπίμως! Γιὰ να κατακτήσουν τὸν θεσσαλικὸ κάμπο. Πράγματι. Ὁ περισσότερος θεσσαλικὸς κάμπος περιῆλθε σὺν τῷ χρόνῳ ὑπὸ τὴν κατοχή τους! γ) 15ος αἰώνας. Ἦταν ἡ χείριστη περίοδος γιὰ τὴν Θεσσαλία, ἀλλὰ καὶ γιὰ ὁλόκληρο τὸν ἑλληνισμό. Θανατηφόρες ἐπιδημίες, πόλεμοι, ἐξιλαμισμοί, χτύπησαν τὴν ὑπόδουλη πατρίδα μας, μὲ ἀποτέλεσμα ὁ πληθυσμὸς τῆς Θεσσαλίας καὶ ἐν γένει τῆς τουρκοκρατούμενης Ἑλλάδος νὰ μειωθεῖ δραματικά. Ἐπὶ πλέον· μὲ τὴν ἐξάπλωση τῶν Τούρκων στὴν Θεσσαλία, οἱ ἄνθρωποι τῶν γραμμάτων, πρὸς ἀσφάλειά τους, ἐξαφανίσθηκαν ἀπὸ τὶς πόλεις καὶ τὶς κωμοπόλεις. Ἄλλοι δραπέτευσαν στὸ ἐξωτερικό, ἄλλοι ἔπιασαν τὰ δύσβατα καὶ ἀπρόσιτα χωριά. Ὁπότε, τὰ ἀστικὰ κέντρα καὶ τὰ καμποχώρια, ἔμειναν ὀρφανὰ ἀπὸ ἐγγράμματους ἀνθρώπους, μὲ ὅ,τι αὐτὸ συνεπαγόταν. Τὸ ἴδιο ἀκριβῶς συνέβη καὶ στὴν ὑπόλοιπη Ἑλλάδα. Ἔτσι, ἡ ἀγραμματοσύνη μέχρι καὶ τὰ μέσα τοῦ 16ου αἰῶνος, στὴν Θεσσαλία καὶ σὲ ὁλόκληρη τὴν ἐπικράτεια, δέσποζε σὲ ὅλα τὰ ἐπίπεδα τοῦ πληθυσμοῦ ΧΩΡΙΟ ΒΑΘΥΡΕΜΑΤΟΙΣ 14ος ΑΙΩΝΑΣ Ὁ Ὅσιος Συμεών, ἔζησε καὶ ἔδρασε στὰ δύσκολα αὐτὰ χρόνια. Καὶ τὶ δὲν ἔκανε γιὰ νὰ στηρίξει τὸν ὑπόδουλο ἑλληνισμό! Περιόδευε ξυπόλυτος πόλεις καὶ χωριά, παρηγορώντας καὶ ἐνισχύοντας τοὺς χριστιανούς μας. Ἦταν ἕνας δεύτερος πατροκοσμᾶς. Ἀλλά, καὶ τὰ μοναστήρια, καὶ οἱ ἱερεῖς στὸν κόσμο ἔκανα ὅ,τι μποροῦσαν γιὰ νὰ περισώσουν τὸν ὑπόδουλο ἑλληνισμὸ ἀπὸ τὴν ἐξαφάνισή του! Εἶχαν διοργανώσει πρὸς τοῦτο μιὰ ὑποτυπώδη παιδεία, τὰ κοινὰ σχολεῖα (τὰ λεγόμενα κρυφὰ σχολεῖα), ποὺ τὰ περισσότερα στεγάζονταν στοὺς νάρθηκες τῶν ναῶν ἤ στὰ μοναστήρια. Στὰ σχολεῖα αὐτά, οἱ δάσκαλοι (παπάδες καὶ καλόγηροι), δὲν μάθαιναν στὰ ἑλληνόπουλα ἁπλὰ τὰ στοιχειώδη γράμματα, γραφή, ἀνάγνωση καὶ ἀριθμητική, ἀλλα ἐμφύτευαν στὶς ἁγνὲς ψυχές τους, τὴν ἀγάπη στὸν Χριστὸ καὶ στὴν πατρίδα, διαπλάθοντας ἔτσι καὶ διαμορφώνοντας τὴν νέα γενιὰ τῆς πατρίδος μας! Ἐκπληκτικό! Ἡ τύχη τοῦ ἔθνους μας καὶ τῆς Ἐκκλησίας μας, στὰ μαῦρα ἐκεῖνα χρόνια, εἶχε πέσει στὸ μαῦρο ῥάσο ποὺ σκόρπιζε ἐλπίδα, με πρωτοπόρο τὸν Ἱερομόναχο Ὅσιο Συμεὼν τὸν ἀνυπόδητο καὶ μονοχίτωνα! Κανεὶς δεν ξέρει ποιὰ θα ἦταν η τύχη τους, ἴσως νὰ χανόταν καὶ τὰ δύο, αν στὴν κρίσιμη αὐτὴ καμπή, δὲν ἐπενέβαινε αὐτὸς ὁ ξυπόλητος καὶ μονοχίτωνας καλόγηρος, καὶ δὲν γινόταν ἀνάχωμα μπρὸς στὸν κατήφορό τους...!
ΜΕΡΟΣ Α΄ 1. ΤΑ ΠΑΙΔΙΚΑ ΤΟΥ ΧΡΟΝΙΑ Χέρι ποὺ κινεῖ τὴν κούνια, κινεῖ ὁλόκληρο τὸν κόσμο· λέει μὲ νόημα ἡ παροιμία. Τὸ Βαθύρεμα εἶχε τότε δύο ἐφημερίου-ἱερεῖς, τὸν παπᾶ Θωμᾶ καὶ τὸν παπᾶ Ἀνδρέα. Ὁ Συμεὼν ἦταν ὁ μοναχογυιὸς τοῦ παπᾶ Ἀνδρέα καὶ τῆς παπαδιᾶς του Αἰκατερίνας. Ἔκαναν ὅ,τι μποροῦσαν γιὰ ῥιζώσουν στὴν καρδιά του τὴν πίστη στὸν Χριστό, στὰ μαῦρα ἐκεῖνα χρόνια. α) Οἱ σπουδές του. Ἔξω ἀπὸ τὸ Βαθύρεμα, χωμένο μέσα σὲ ἕναν ἐλαιῶνα, ἦταν τὸ Μοναστήρι τοῦ Ἄη Θανάση. Σ’ αὐτὸ τὸ ἀπόμακρο Μοναστήρι, εἶχε συστηθεῖ κρυφὸ σχολειό, ποὺ λειτουργοῦσε τὰ μεσάνυχτα. Δάσκαλος ἦταν ὁ πατέρας τοῦ Συμεών, ὁ παπᾶ Ἀνδρέας. Οἱ μικροὶ μαθητές, μαζὶ καὶ ὁ Συμεών, κατακουρασμένος ἀπὸ τὸν κόπο τῆς ἡμέρας, ἀντὶ νὰ πέσουν στὰ στρώματά τους νὰ ἀναπαυθοῦν, ἀνηφόριζαν τὴν νύχτα γιὰ τὸ Μοναστήρι τοῦ Ἄη Θανάση. Φεγγαράκι μου λαμπρό, φέγγε μου νὰ περπατῶ, νὰ μαθαίνω γράμματα, τοῦ Θεοῦ τὰ πράγματα· ἔλεγε τὸ τραγουδάκι. Φυσικά, δὲν ὑπῆρχε πάντα φεγγαράκι, ἀλλὰ καὶ βαθὺ σκοτάδι, καὶ κρύο τσουχτερό, καὶ χιόνια καὶ παγωνιά, καὶ μεσα σ’ αὐτὲς τὶς ἀντίξοες συνθῆκες, οἱ μικροὶ μαθητὲς ἀνηφόριζαν γιὰ τὸ σχολειό! Τὸ ἴδιο ἴσχυε καὶ γιὰ τὸν δάσκαλό τους. Τὴν ἡμέρα, ἐκτὸς ἀπὸ τὶς ἱερατικές του ὑποχρεώσεις, μοχθοῦσε στὰ χωράφια, στὰ ἀμπέλια, στὶς ἐλιές του, καὶ τὴν νύχτα ἀνηφόριζε γιὰ τὸν Ἄη Θανάση. β) Ἀπὸ μικρὸς στὶς ἐκκλησιές. Ὁ παπᾶ Ἀνδρέας ἔπαιρνε τὸ παιδάκι Συμεὼν ἀπὸ τὸ χεράκι, καὶ ἀγάλια-ἀγάλια τον ξεναγοῦσε στὶς πετρόκτιστες ἐκκλησιὲς ποὺ δέσποζαν στὸ Βαθύρεμα· τῆς Παναγιᾶς, τοῦ Ἄη Νικόλα, τῶν Ἁγίων Θεοδώρων, καὶ στὰ ἐξωκκλήσια, ἰδιαιτέρως στὸ ἀπέριττο καὶ γραφικὸ ἐκκλησάκι τῆς Ἁγίας Τριάδας, ποὺ βρισκόταν ἴσια μὲ δύο χιλιόμετρα ἔξω ἀπὸ τὸ Βαθύρεμα, στὴν βουνοκορφὴ Ἀετός. Μὲ μαγευτικὴ θέα! Ε! Αὐτὸ τὸ ἐκκλησάκι μάγεψε τὸν μικρὸ Συμεών! Χοροπηδοῦσε ἀπὸ τὴν χαρά του κάθε φορὰ ποὺ μὲ τὸν πατέρα του ἔπαιρναν τὸ μονοπάτι ποὺ τοὺς ἔφερνε στὴν βουνοκορφή. Στὶς ἐκκλησιές, ὁ πατέρας του τὸν ἔβαζε νὰ ἀνάψει τὸ θυμιατό, τὸ κερί, καὶ συλλαβίζει τὸ ψαλτήρι. Σιγὰ-σιγά, ανέβηκε στὸ ψαλτήρι, διάβαζε τὸν προοιμιακό, τὸν ἐξάψαλμο καὶ τοὺς κανόνες, ἔλεγε καὶ τὸν Ἀπόστολο. Στὶς μεγάλες γιορτές, διάβαζε τὸ συναξάρι, καὶ τὸ διψασμένο ἐκκλησίασμα τὸν ἀφουκραζόνταν μὲ τεντωμένα τ’ αὐτιά. γ) Τὸ τάμα. Ἔδωσα τὸν λόγο μου· ἔλεγαν οἱ πατέρες μας ποὺ εἶχαν πάνων τους φιλότιμο, θέλοντας νὰ δείξουν, πόσο δεσμεύονταν, ὅταν ἔδιναν σὲ κάποιον τὴν ὑπόσχεσή τους, ἐξ οὗ καὶ τὸ προσβλητικό· βγῆκε ἀπὸ τὸν λόγο του. Ἄς σκεφθοῦμε, πόσο πιὸ δεσμευτικὲς εἶναι οἱ ὑποσχέσεις μας ποὺ δίνουμε στὸν Θεό! Καὶ ὁ μικρὸς Συμεών, εἶχε δώσει στὸν Θεό, μιὰ ὑπόσχεση, ἕνα τάμα· Νὰ μείνω παρθένος, νὰ γίνω καλόγηρος. Καὶ τὸ τάμα, τάμα! Καὶ ἄν ὁ ἄνθρωπος, πρέπει πάσῃ θυσίᾳ νὰ τηρεῖ τὴν ὑπόσχεση ποὺ δίνει σὲ ἄνθρωπο, τί πρέπει νὰ κάνει προκειμένου νὰ τηρήσει τὴν ὑπόσχεση που δίδει στὸν Θεό; Καὶ ὁ νεαρὸς Συμεών, εἶδε καὶ ἔπαθε ὥσπου νὰ ἐκπληρώσει τὸ τάμα του! Καὶ τὶ δὲν ἔπαθε! Ἀκόμα καὶ ἐκεῖ, ποὺ ἀνθρωπίνως εἶχε χαθεῖ κάθε ἐλπίδα, αὐτὸς δὲν ἔλεγε νὰ ἐνδώσει! Ἀψήφισε ἀκόμα καὶ τὸν θάνατο! Ἄραγε, ἐμεῖς τί θὰ κάναμε στὴν θέση του; Καὶ ὁ ἀγαθὸς Θεός, ἔκανε τὸ θαῦμά Του. Βλέποντας τὸν ὁλοκάρδιο πόθο τοῦ 24χρονου τότε Συμεών, ἐπενέβη καὶ μὲ θαῦμα, τοῦ ἄνοιξε τὸν δρόμο πρὸς τὸν μοναχισμὸ καὶ τὴν παρθενικὴ ζωή, ὅπου ὁ νεαρὸς Συμεὼν εἰσῆλθε ἀγαλλομένῳ ποδί. Ανάμεσα στο Γερακάρι και το χωριό Νερόμυλοι βρίσκοταν ο οικισμός Βαθύρεμα σε μιρκή απόσταση βόρεια της επαρχιακής οδού Λαρίσης – Αγιάς.Μέχρι τὸ 1688 ήταν πρωτεύουσα, η χώρα της επαρχίας Αγιάς . Κατὰ τους βυζαντινοὺς χρόνους, ὀνομαζόταν Βεσσαίνα. Μέχρι το 1371 ηταν η έδρα της επισκοπής Βεσσαίνης. Στην περιοχή έχουν αναπτυχθεί δενδροκαλλιέργειες με ευδιάκριτα ερείπια κατοικιών , ενώ διασώζονται οι ναοί της Παναγίας και του Αγίου Νικολάου, το μοναστήρι του Αγιου Αθανασίου και ερείπια των Αγιών Θεοδώρων. Ο Δημήτριος Αγραφιώτης στηριζόμενος σε σημειωματάριο που βρέθηκε στον ιερό ναό του Αγίου Νικολάου συμπαιρένει πως το βαθύρεμα ερημώθηκε την άνοιξη του 1688 εξαιτίας μιας θανατηφόρους χολέρας. Όσοι επέζησαν εγκατέλειψαν το χωριό και κατέφυγαν στα γύρω χωριά ( Ρέτσιανη Αγιά και Γερακάρι). Από το Βαθύρεμα καταγόταν και ο Όσιος Συμεών ο ανυπόδητος και μονοχίτων.
Το Βαθύρεμα μετά την καταστροφή ή εγκατάλειψη του δεν έμεινα για πάντα έρημο. Υπήρχαν και δρούσαν τα μοναστήρια. “Όμως ο χώρος δεν κατοικήθηκε ξανά συστηματικά αλλά οι παλιοί Βαθυρεμιώτες του Αετολόφου ή άλλου οικισμού που είχαν διασπαρεί στα γύρω χωριά , αφού πέρασε κάποιο διάστημα από το »κακό » ίσως να χρησιμοποίησαν το χώρο για τις ανάγκες της κτηνοτροφίας. Σήμερα το Βαθύρεμα είναι εντελώς έρημο και μόνο τα διάσπαρτα όστρακα. οι λιθοσωροί στα όρια των αγρών και οι δύο εκκλησίες (ο πρόσφατα επισκευασμένος ναός του Αγίου Νικολάου και ο ναός της Παναγίας) αποτελούν τα ορατά υπολείμματα του παλιού οικισμού. ΤΟ ΒΑΘΥΡΕΜΑ ΤΗΣ ΑΓΙΑΣ ΚΑΤΑ ΤΗΝ ΟΘΩΜΑΝΙΚΗ ΠΕΡΙΟΔΟ
|
ΑΡΧΑΙΟΤΗΤΕΣ ΜΟΥΣΕΙΑ ΚΑΣΤΡΑ ΕΚΚΛΗΣΙΑΤΙΚΑ ΑΝΑ ΠΕΡΙΟΧΗ ΠΡΩΗΝ ΔΗΜΩΝ
ΠΡΩΗΝ ΔΗΜΟΣ ΑΓΙΑΣ Δώτιο πεδίο ΕΡΥΣΙΧΘΩΝ, Ο ΑΔΗΦΑΓΟΣ ΒΑΣΙΛΙΑΣ ΤΟΥ ΔΩΤΙΟΥ Ασκηταριό Αγίου Παντελεήμονα ΑΓΙΑ Το Παρθεναγωγειο της Ρέτσιανης (Μεταξοχώρι) ΡΩΜΑΙΚΟ ΛΟΥΤΡΟ ΝΕΡΟΜΥΛΩΝ ΒΑΘΥΡΕΜΑ ΧΩΡΙΟ ΠΟΥ ΕΓΚΑΤΑΛΕΙΦτΗΚΕ το 1400 ΝΕΡΟΜΥΛΟΙ ΚΑΣΤΡΟ ΓΕΦΥΡΑ ΑΛΑΜΑΝΟ ΠΟΤΑΜΙΑ ΥΔΡΑΓΩΓΕΙΟ ΜΕΤΑΞΟΧΩΡΙ ΠΑΛΑΙΟΚΑΣΤΡΟ ΑΓΙΑ Αρχαιολογική Συλλογή Αγιάς ΓΚΑΛΝΤΕΡΙΜΙ ΑΓΙΑ-ΜΕΓΑΛΟΒΡΥΣΟ Το Ιστορικό Αρχείο Αγιάς Λαογραφικό Εκθετήριο Ποταμιάς Βυζαντινή Συλλογή Αγιάς ΔΗΜΟΤΙΚΗ ΒΙΒΛΙΟΘΗΚΗ ΑΓΙΑΣ ΤΟΥΜΠΑ ΑΓΙΩΝ ΑΝΑΡΓΥΡΩΝ ΑΓΙΑ ΠΡΩΗΝ ΔΗΜΟΣ ΜΕΛΙΒΟΙΑΣ ΦΙΛΟΚΤΗΤΗΣ ΜΕΛΙΒΟΙΑ ΣΚΑΛΟΠΑΤΙΑ ΤΟΥ ΞΕΡΞΗ ΣΤΟ ΛΙΜΑΝΙ ΑΓΙΟΚΑΜΠΟΥ ΣΚΙΑΘΑΣ ΠΕΡΙΟΧΗ ΟΠΟΥ ΚΑΤΑ ΠΑΣΑ ΠΙΘΑΝΟΤΗΤΑ ΗΤΑΝ Η ΑΡΧΑΙΑ ΜΕΛΙΒΟΙΑ Αρχαία Μολύβια ΜΕΛΙΟΙΑ Βυθισμενο πολεμικό Περσών στον Αγιόκαμπο ΚΑΣΤΡΟ ΒΕΛΙΚΑΣ Ναός Μεταμόρφωσης στην Άνω Σωτηρίτσα Παναγία Βελίκα Αγιος Αθανάσιος Σκήτης Μονή Αγίου Ιωάννη Θεολόγου ΒΕΛΙΚΑ Κάστρο Σκήτης ΑΡΧΑΙΟ ΛΙΜΑΝΙ ΑΓΙΟΚΑΜΠΟΥ Αρχαιολογική Συλλογή Μελιβοίας Πολυδένδρι, Μονή Κοιμήσεως Θεοτόκου Βυζαντινή μονή στο ακρωτήριο Δερματάς ΒΕΛΙΚΑ ΣΥΛΛΟΓΗ ΕΙΚΟΝΩΝ ΣΤΟ ΝΑΟ ΤΗΣ ΑΓΙΑΣ ΠΑΡΑΣΚΕΥΗΣ ΣΤΗ ΜΕΛΙΒΟΙΑ ΔΗΜΟΤΙΚΗ ΒΙΒΛΙΟΘΗΚΗ ΜΕΛΙΒΟΙΑΣ Στο Σκλήθρο υπάρχει Λαογραφικό Μουσείο Μελιβοία, Ν.Παναγίας ΒΥΖΑΝΤΙΝΟ ΤΕΙΧΟΣ ΒΕΛΙΚΑ ΑΓΙΟΚΑΜΠΟΣ Παλιουριά, ΤΟΥΜΠΑ ΚΑΤΩ ΣΩΤΗΡΙΤΣΑΣ ΑΠΟΘΗΚΗ ΒΥΖΑΝΤΙΝΩΝ ΕΥΡΗΜΑΤΩΝ ΣΤΟ ΘΕΑΤΡΟ ΒΕΛΙΚΑΣ Βυζαντινή μονή στη θέση Μονόπετρα της Κουτσουπιάς Βυζαντινά μοναστήρια στο όρος Κούτζιμπος ΜΕΛΙΒΟΙΑ Κόκκινο νερό.ΚΑΣΤΡΟ Κόκκινο νερό.ΕΚΚΛΗΣΙΑ ΜΗΤΣΙΑΡΕΣ Κόκκινο νερό. τρίκογχος ναός ΠΡΩΗΝ ΔΗΜΟΣ ΕΥΡΥΜΕΝΩΝ ΕΥΡΥΜΕΝΕΣ Αρχαιο Ομολιο Λαογραφικό- Γεωργικό Εκθετήριο Ομολίου Μαρίνο Αντύπα ΠΡΩΗΝ ΔΗΜΟΣ ΛΑΚΕΡΕΙΑΣ Οικισμός της Παλιόσκαλας ΦΡΟΥΡΙΟ ΚΑΣΤΡΙ Εκκλησιαστικό Μουσείο Ανατολής Αγιάς Πολιτιστικό Κέντρο της Ανατολής (παλιό Δημοτικό Σχολείο) ΤΟΥΜΠΑ ΔΗΜΗΤΡΑΣ Λακέρεια αρχαία πόλη Κάστρο,Αμυγδαλης Γεφύρι Ανατολής Γεφύρι Δήμητρας: Θολωτοί τάφοι Μαρμαρίνης ΒΥΖΑΝΤΙΝΟ ΚΑΣΤΡΟ ΣΤΟ ΚΑΣΤΡΙ Προϊστορικός οικισμός της Δήμητρας |
|