Η Καλλιέργεια του Μεταξοσκώληκα
Η εκκόλαψη του σπόρου που αποτελεί και το πρώτο στάδιο της εκτροφής του μεταξοσκώληκα γίνεται στα μέσα Απριλίου - αρχές Μαϊου. Ο μεταξόσπορος, του οποίου το μέγεθος δεν ξεπερνά το κεφάλι μίας καρφίτσας, εκκολάπτεται σε 12 -15 περίπου ημέρες υπό συνθήκες θερμοκρασίας 20 με 25 βαθμών Κελσίου. Ο νεαρός μεταξοσκώληκας από την στιγμή που θα εκκολαφθεί μέχρι τη στιγμή που θα πλέξει το κουκούλι (τη φούσκα) περνά από πέντε διαφορετικά στάδια που ονομάζονται "ηλικίες" και διαχωρίζονται μεταξύ τους από ένα ενδιάμεσο στάδιο που λέγεται "ύπνος". Συνολικά δηλαδή ο μεταξοσκώληκας περνά πέντε ηλικίες και 4 ύπνους. Τρέφεται αποκλειστικά με νωπά φύλλα μουριάς τα οποία στα πρώτα στάδια της εκτροφής, ψιλοκόβονται. Κατά την εκτροφή που διαρκεί συνολικά 40 περίπου ημέρες οι μεταξοσκώληκες τοποθετούνται πάνω σε ξύλινα κρεβάτια, τις λεγόμενες κρεβάτες. Κατά την περίοδο της πρώτης ηλικίας, ο μεταξοσκώληκας είναι πολύ μικρός και μαύρος. Τρώει συνεχώς μόνο λεπτοκομμένα μορεόφυλλα και κάθε μέρα μεγαλώνει σημαντικά.Το δέρμα του σώματός του δεν μεγαλώνει ανάλογα με το υπόλοιπο σώμα. Έτσι έπειτα από 4 1/2 περίπου ημέρες το δέρμα του έχει πάρει όλο το δυνατό μέγεθος και δεν μπορεί να μεγαλώσει περισσότερο, ενώ το σώμα του έχει την τάση να μεγαλώνει ακόμα. Έτσι σταματάει να τρώει, βγάζει μερικά μεταξομήματα από το στόμα του με τα οποία στερεώνει τα πόδια του πάνω σε ορισμένα σταθερά σημεία και αφού σηκώσει το κεφάλι προς τα επάνω, μένει στη θέση αυτή ακίνητος επί 1 - 1 1/2 ημέρα περίπου. Το στάδιο αυτό ονομάζεται πρώτος ύπνος.Κατά την διάρκεια του ύπνου, μέσα στον οργανισμό του μεταξοσκώληκα γίνονται διάφορες λειτουργίες που έχουν ως αποτέλεσμα να δημιουργηθεί κάτω από το παλαιό δέρμα ένα καινούργιο πιο ευρύχωρο. Μόλις ο μεταξοσκώληκας ξυπνήσει, το παλαιό δέρμα του θα σχισθεί και θα αποκολληθεί από το σώμα του. Με την ολοκλήρωση αυτής της διαδικασίας ο μεταξοσκώληκας περνά στο στάδιο της δεύτερης ηλικίας που διαρκεί τέσσερις μέρες και που διαχωρίζεται από την τρίτη ηλικία που διαρκεί 4 1/2 ημέρες με τον δεύτερο ύπνο. Ακολουθεί η τέταρτη ηλικία και η πέμπτη ηλικία, καθώς και οι ενδιάμεσοι ύπνοι. Συνολικά λοιπόν ο κύκλος των 30 ημερών είναι το ανώτατο χρονικό διάστημα που μπορεί να διαρκέσει μία εκτροφή. Αμέσως μετά το στάδιο της εκτροφής ακολουθεί το στάδιο του κλαδώματος. Κλάδωμα Μόλις ολοκληρωθεί η εκτροφή, οι μεταξοσκώληκες ανεβαίνουν στα κλαδιά πουρναριού που έχουν τοποθετηθεί πάνω στα κρεβάτια για να πλέξουν το κουκούλι τους (τη μεταξένια φούσκα). Ο μεταξοσκώληκας εκκρίνει από τους δύο μεταξογόνους αδένες του το μετάξι και με συγκεκριμένες κινήσεις του σώματός του πλέκει το κουκούλι. Το πλέξιμο γίνεται από έξω προς τα μέσα με αποτέλεσμα ο μεταξοσκώληκας να εγκλωβίζεται μέσα στη φούσκα ενώ σταδιακά μεταμορφώνεται σε χρυσαλίδα. Το πλέξιμο του κουκουλιού ολοκληρώνεται σε 12 μέρες υπό συνθήκες σκότους και απόλυτης ησυχίας.Αμέσως μετά αρχίζει το μάζεμα των κουκουλιών από τα κλαδιά. Το ξεκλάδωμα διαρκεί δύο με τρεις μέρες. Σήμερα χρησιμοποιούνται και ορισμένες νέες μέθοδοι για το κλάδωμα των μεταξοσκωλήκων και αντί να τοποθετείται πουρνάρι τοποθετούνται πλαστικές ακανθώδεις βούρτες ή και ειδικά χάρτινα πλαίδια με μικρά τετράγωνα διαμερίσματα, όπου εκεί μέσα πλέκου οι μεταξοσκώληκες το κουκούλι. Οι νέες αυτές μέθοδοι παρουσιάζουν πολλά πλεονεκτήματα, όπως τον σχηματισμό ομοιόμορφων και κατάλληλου μεγέθους κουκουλιών, την παρεμπόδιση της μεταφοράς υγρασίας από σκάρτες φούσκες, καθώς και την εύκολη περισυλλογή των κουκουλιών χωρίς ακαθαρσίες και ξένα σώματα, π.χ. φυλλαράκια από πουρνάρι. Απόπνιξη Μέσα σε 10 ημέρες από το ξεκλάδωμα πρέπει να γίνει η απόπνιξη ή το ψήσιμο των κουκουλιών για να θανατωθεί η χρυσαλλίδα που βρίσκεται μέσα σ' αυτά πριν προφτάσει και μεταμορφωθεί σε πεταλούδα. Εφόσον δε γίνει η απόπνιξη των κουκουλιών, η πεταλούδα που βρίσκεται μέσα στο κουκούλι, ύστερα από 12 ημέρες από την ολοκλήρωση του πλεξίματος, κόβει τις κλωστές της φούσκας και βγαίνει. Τότε οι πεταλούδες ζευγαρώνουν και, αφού οι θηλυκές γεννήσουν, πεθαίνουν. Αξιοσημείωτο είναι το γεγονός ότι οι πεταλούδες γεννούν το σπόρο, στο ίδιο ακριβώς σημείο στο οποίο πρωτοβγήκαν από το κουκούλι τους. Τα ήδη ψημένα κουκούλια είναι έτοιμα να αναπηνιστούν, δηλαδή να ξετυλιχτεί η μεταξωτή κλωστή μέσα σε ζεστό νερό θερμοκρασίας 50 με 60 βαθμών Κελσίου. Η Μουριά Η μουριά είναι το δέντρο που τα φύλλα του αποτελούν τη μοναδική τροφή για τον μεταξοσκώληκα. Η μουριά ανήκει στο γένος Morea της οικογένειας Moreacae. Ευδοκιμεί σε ήπια κλίματα και έχει μεγάλη προσαρμοστικότητα, έτσι ώστε να απαντάται σε μια πολύ ευρεία γεωγραφική περιοχή, τη σηροτροφική ζώνη που εκτείνεται από τον 50ο βόρειο μέχρι τον 35ο νότιο. Στην περιοχή του Σουφλίου υπάρχουν 3 είδη μουριάς: Η μουριά που καρποφορεί, η μουριά της το φύλλο παρουσιάζει 3 λοβούς και η μουριά με τα πλατιά φύλλα η οποία δεν καρποφορεί και που με τα φύλλα της εκτρέφονται οι μεταξοσκώληκες. Οι μαγευτικοί αριθμοί στην κοινωνία των μεταξοσκωλήκων Στον κόσμο του μεταξιού οι αριθμοί είναι εκπληκτικοί. Ένα κουτί 25 γρ. μεταξόσπορου περιέχει 40.000 μεταξοσκώληκες. Για να εκτραφούν πλήρως και να δώσουν το μετάξι πρέπει να καταβροχθίσουν 500 κιλά μορεόφυλλα. Ο μεταξοσκώληκας, από 2 - 3 χιλιοστά μήκος που έχει αρχικά, φθάνει τα 8 - 9 εκατοστά στο τελευταίο στάδιο της εκτροφής και αυξάνει το βάρος του 10.000 φορές. Επίσης από την εκτροφή ενός κουτιού μεταξόσπορου 25 γρ. παράγονται 60 - 70 κιλά χλωρά κουκούλια, από αυτά μετά την απόπνιξη 20 - 30 κιλά ξερά και τελικά 3 - 4 κιλά μεταξωτή κλωστή. Από το κάθε κουκούλι παίρνουμε περίπου 2.500 μέτρα κλωστή. Παρασκευή, 29 Ιανουαρίου 2010 Εκπαίδευση από... μετάξι στην Αγιά και το Μεταξοχώρι Μπορεί μια πετυχημένη οικονομική δραστηριότητα να λειτουργήσει ωθητικά ως προς την εκπαίδευση; Η απάντηση είναι "ναι", αν εξετάσει κάποιος την περίπτωση της Αγιάς Λάρισας, όπου η οικονομική άνθιση της περιοχής τα έτη 1855-1875, η οποία προήλθε από την παραγωγή και το εμπόριο των βαμβακομέταξων νημάτων και του μεταξιού, συνετέλεσε στο να παρουσιάζει η περιοχή αυτή ξεχωριστή εκπαιδευτική δραστηριότητα με την υπόλοιπη Θεσσαλία.
Τα παραπάνω στοιχεία ανέφερε στο ΑΠΕ-ΜΠΕ η προϊσταμένη του Τοπικού Αρχείου Αγιάς των Γενικών Αρχείων του Κράτους, Κατερίνα Παπαδοπούλου, προσθέτοντας πως τις τελευταίες δεκαετίες της Τουρκοκρατίας, σε πολλές περιοχές της Θεσσαλίας σημειώθηκε έντονη εκπαιδευτική δραστηριότητα, κυρίως μετά το 1850, οπότε οι δωρεές και τα κληροδοτήματα των πλούσιων Θεσσαλών της διασποράς πληθαίνουν και οι προσπάθειες των κοινοτήτων για τη στήριξη και ενίσχυση της εκπαιδευτικής διαδικασίας έγιναν εντονότερες. Οικογένειες της Αγιάς και του Μεταξοχωρίου (Αλεξούλη, Δάλλα, Ηρακλείδη, Βατζιά) συγκέντρωσαν στα χέρια τους το εμπόριο του μεταξιού, απέκτησαν πλούτη και άρχισαν να ενδιαφέρονται για την πνευματική αναβάθμιση του τόπου τους. Στην Αγιά λειτουργούσε πριν από το 1800, το σχολείο των "Κοινών Γραμμάτων", το Ελληνικό Σχολείο από το 1842 και το Παρθεναγωγείο από το 1869, τα οποία, όμως, στεγάζονταν σε ακατάλληλα κτίρια ή συνήθως στους πρόναους των εκκλησιών. Την παντελή έλλειψη διδακτηρίων ήρθε να καλύψει το 1871, η δωρεά του γιατρού Δημήτριου Αλαμάνου με την ανέγερση του Παρθεναγωγείου, όπως αναφέρει η κ. Παπαδόπουλου. Επίσης, στο κοντινό Μεταξοχώρι λειτουργούσαν ήδη από το 1780 το Σχολείο Αρρένων, το οποίο στεγάστηκε σε δικό του διδακτήριο το 1868 και από το 1855 το Παρθεναγωγείο, το οποίο στεγάστηκε στο σπίτι του μεταξοχωρίτη Επισκόπου Ιερόθεου Κακκάλη, κατόπιν δωρεάς του. Για την υπόλοιπη επαρχία, αν και υπάρχουν μαρτυρίες για τη λειτουργία σχολείων ήδη από τα μέσα του 18ου αιώνα (Μεγαλόβρυσο, Ανατολή), εντούτοις δεν μπορεί να γίνει λόγος για οργανωμένη εκπαίδευση την περίοδο αυτή. Το 1873 συστάθηκε, από επιφανείς Αγιώτες, η "Εκπαιδευτική Εφορεία Αγιάς", η οποία ανέλαβε το διορισμό και τη μισθοδοσία των δασκάλων, τη συντήρηση και την ανέγερση διδακτηρίων. Τρία χρόνια αργότερα, η Εφορεία κατόρθωσε, με εισφορές των κατοίκων, να αναγείρει το διδακτήριο του Ελληνικού Σχολείου. Το 1880, σε όλη την επαρχία λειτουργούσαν 17 σχολεία με 922 μαθητές, εκ των οποίων το 1/3 φοιτούσε στα σχολεία της Αγιάς και του Μεταξοχωρίου. Στα 1881, η απελευθέρωση και η ένταξη της Θεσσαλίας στο ελεύθερο ελληνικό κράτος δημιούργησε νέα δεδομένα στη διοικητική και πολιτική οργάνωση των απελευθερωμένων επαρχιών. Σύμφωνα με τη νέα διοικητική ρύθμιση, η Αγιά ορίστηκε έδρα του νεοσύστατου Δήμου Δωτίου που περιελάμβανε 16 χωριά. Το σχολικό έτος 1882-3 λειτούργησαν στην επαρχία 5 μονοτάξια σχολεία και 2 τριτάξια στην Αγιά και το Μεταξοχώρι. Ωστόσο, παρά τις οικονομικές αντιξοότητες, το 1886 ο Δήμος συνέδραμε στην ανέγερση διδακτηρίου στο Μεγαλόβρυσο και δέκα χρόνια αργότερα στην ανέγερση του Δημοτικού Σχολείου στην Αγιά, η οποία διακόπηκε το 1897 λόγω του Ελληνοτουρκικού πολέμου και ολοκληρώθηκε το 1900. Το 1912, οι νέες διοικητικές ρυθμίσεις στην αυτοδιοίκηση, με τη δημιουργία πολλών κοινοτήτων στη θέση του πρώην Δήμου Δωτίου, είχαν ως αποτέλεσμα, αφενός την εντονότερη προβολή και ανάδειξη από τις τοπικές κοινότητες των τοπικών εκπαιδευτικών ιδιαιτεροτήτων και προβλημάτων και αφετέρου τις περιορισμένες δυνατότητες στη διεκδίκηση και επίλυση αυτών. Το 1915, στην εκπαίδευση της επαρχίας προστέθηκε και η μέση Δασική Σχολή Αγιάς, η ίδρυσή της οποίας συνδέεται με το δασικό πλούτο της περιοχής. Την πενταετία 1930-35 ανεγέρθηκαν στην Επαρχία πέντε νέα διδακτήρια, ενώ, συγχρόνως, αυξήθηκε η οργανικότητα των σχολείων (40 δάσκαλοι απόφοιτοι όλοι του Διδασκαλείου) και η δυναμικότητα των σχολείων και το 1929 λειτούργησε το τριτάξιο Ημιγυμνάσιο με 75 μαθητές. Το κράτος, για πρώτη φορά μέσα στο διάστημα των πενήντα περίπου χρόνων -αναφέρει η κ. Παπαδοπούλου- που μεσολάβησε από την Απελευθέρωση, έδωσε λύσεις στα μεγάλα εκπαιδευτικά προβλήματα που είχαν στο μεταξύ συσσωρευτεί και οξυνθεί από τα πολεμικά και στρατιωτικά γεγονότα αυτής της περιόδου. Όμως, η δικτατορία, ο πόλεμος και η Κατοχή ανέκοψαν την εξέλιξη της εκπαιδευτικής διαδικασίας. Η επικράτηση του ΕΛΑΣ και η εγκαθίδρυση της Λαϊκής Αυτοδιοίκησης στην περιοχή έθεσε ως στόχο τη συνέχιση της εκπαιδευτικής δραστηριότητας το χειμώνα του 1944 και η Σχολική Επιτροπή της Λαϊκής Αυτοδιοίκησης με μια σειρά ενεργειών, κατόρθωσε να διατηρήσει σε λειτουργία τα σχολεία, αναλαμβάνοντας η ίδια τις δαπάνες συντήρησης των σχολείων, τα έξοδα των άπορων μαθητών και τη μισθοδοσία των άπορων δασκάλων. Μετά την απελευθέρωση, οι ελπίδες και το ενδιαφέρον για τη βελτίωση της εκπαίδευσης αναγεννιούνται και πάλι. Τα σχολεία, παρά τις καταστροφές της Κατοχικής περιόδου επαναλειτούργησαν στο σύνολό τους, εκτός από το Ημιγυμνάσιο, το οποίο αντικαταστάθηκε από το Παράρτημα του Α΄ Γυμνασίου Αρρένων Λάρισας. Τον Ιούλιο του '45 η Κοινότητα Αγιάς, με υπόμνημά της προς το Υπουργείο Παιδείας έθεσε το αίτημα της ίδρυσης Γυμνασίου επεσημαίνοντας, ότι "ηδικήθη απελπιστικώς από εκπαιδευτικής απόψεως", αφού μία επαρχία με 25 κοινότητες και πληθυσμό 25.000 περίπου κατοίκων στερούνταν πλήρους δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης. Όμως οι αντιξοότητες της εμφύλιας διαμάχης που ακολούθησε, όχι μόνο δεν επέτρεψαν την ίδρυση Γυμνασίου, αλλά διέκοψαν και τη λειτουργία των υπαρχόντων σχολείων, όπως του Αστικού και του Γυμνασιακού Παραρτήματος. Με το τέλος του εμφυλίου, στη δεκαετία του ΄50, επιχειρήθηκε η συνέχιση της εκπαιδευτικής κατάστασης της προπολεμικής περιόδου με την επαναλειτουργία του Αστικού Σχολείου, του Γυμνασιακού Παραρτήματος και της Δασικής Σχολής. Το κυριότερο πρόβλημα αυτής της περιόδου υπήρξε η ανοικοδόμηση των κατεστραμμένων σχολικών κτιρίων, τα οποία επισκευάστηκαν ή ανοικοδομήθηκαν κυρίως με κοινοτικές δαπάνες, εράνους και με την προσωπική εργασία των ίδιων των κατοίκων (Αγιά, Σπηλιά, Αετόλοφος, Ανάβρα, Γερακάρι). Παράλληλα, για τη μείωση του αναλφαβιτισμού της γενιάς του πολέμου και της κατοχής, δημιουργήθηκαν προσωρινά οι "Νυχτερινές Σχολές", ενώ οι προσπάθειες των κατοίκων της επαρχίας για την ίδρυση του Γυμνασίου ευοδώθηκαν τελικά το 1957 και τη λειτουργία του το 1960. Από: ΑΠΕ-ΜΠΕ Αναρτήθηκε από babis στις 1:24 μ.μ. Μικρό θαύμα με μεγάλα κέρδη η παραγωγή μεταξιού Εισόδημα 15.000 ευρώ σε μόλις 2 μήνες μπορούν να αποφέρουν στον αγρότη 20 κουτιά σπόρου μεταξοσκώληκα - Ελλειμματική η παραγωγή στην Ελλάδα - Μεγάλη η ζήτηση για μετάξι από το εξωτερικό
Μεγάλη είναι η ζήτηση για μετάξι από το εξωτερικό και καθώς η παραγωγή του στην Ελλάδα είναι ελλειμματική, υπάρχουν σημαντικές ευκαιρίες για όσους θελήσουν να ασχοληθούν με την εκτροφή μεταξοσκώληκα και να εξασφαλίσουν ένα ικανοποιητικό εισόδημα.Μαιος και Ιούνιος θεωρούνται ως οι κατ' εξοχήν μήνες του «μεταξιού». Οι θερμοκρασίες είναι ιδανικές, οι μουριές είναι φουντωμένες και τα αβγά του μεταξοσκώληκα περιμένουν την επώασή τους για να δώσουν μετά 45 με 60 μέρες το πολύτιμο μετάξι και ικανοποιητικό εισόδημα σε όσους ασχοληθούν με τη σηροτροφία. Για παράδειγμα, 20 κουτιά σπόρου μεταξοσκώληκα μπορούν να αποφέρουν στον αγρότη -και όχι μόνο- εισόδημα 15.000 ευρώ σε διάστημα μόλις 2 μηνών. Απαραίτητη, όμως, προϋπόθεση είναι να υπάρχουν μουριές, αφού τα φύλλα της είναι η τροφή που θα βοηθήσει τον μεταξοσκώληκα να αναπτυχθεί και να βγάλει τη μεταξωτή κλωστή από τους αδένες του. Η καλλιέργεια του μεταξιού είναι ένα μικρό θαύμα. Ενα κουτί (περίπου 15 γραμμαρίων) μεταξόσπορου περιέχει 20.000 μεταξοσκώληκες. Για να εκτραφούν πλήρως και να δώσουν το μετάξι πρέπει να καταβροχθίσουν 500 κιλά φύλλα μουριάς. Ο μεταξοσκώληκας, από 2-3 χιλιοστά μήκος που έχει αρχικά, φθάνει τα 8-9 εκατοστά στο τελευταίο στάδιο της εκτροφής και αυξάνει το βάρος του 10.000 φορές.Τα κουκούλια, αφού ψηθούν, «αερίζονται» για να στεγνώσουν και παίρνουν τον δρόμο για το αναπηνιστήριο, όπου θα βγει η κλωστή. Στη συνέχεια, η κλωστή καθαρίζεται από τη μεταξόκολλα, υφαίνεται και το ύφασμα πηγαίνει στις οικοτεχνίες, όπου θα κεντηθεί και θα ραφτεί ΠαραγωγήΑπό την εκτροφή ενός κουτιού μεταξόσπορου παράγονται 60-70 κιλά χλωρά κουκούλια, από αυτά μετά την απόπνιξη 20-30 κιλά ξερά και τελικά 3-4 κιλά μεταξωτή κλωστή. Από το κάθε κουκούλι παίρνουμε περίπου 2.500 μέτρα κλωστή. Σήμερα στην Ελλάδα η παραγωγή μεταξιού είναι ελλειμματική, δηλαδή δεν καλύπτει τη ζήτηση. Γεγονός που σημαίνει ότι υπάρχει μεγάλο περιθώριο για να επενδύσει κάποιος στον συγκεκριμένο τομέα. Οι παραγωγοί - εκτροφείς μπορούν να προμηθευτούν τον σπόρο μεταξοσκώληκα από το Γεωπονικό Πανεπιστήμιο του υπουργείου Αγρ. Ανάπτυξης. Κάθε σφραγισμένο κουτί που παίρνει ο παραγωγός είναι βάρους 15 γραμμαρίων, από το οποίο θα εκκολαφθούν σχεδόν 20.000 μεταξοσκώληκες Επιπλέον, η σηροτροφία μπορεί να αποδώσει σε διάστημα μόλις 45 ημερών ένα αρκετά ικανοποιητικό εισόδημα, νωρίς το καλοκαίρι που ο αγρότης δεν έχει άλλα έσοδα. Και θα πρέπει να σημειωθεί ότι δεν είναι απαραίτητο να είναι κάποιος κατ' επάγγελμα αγρότης για να ασχοληθεί με την εκτροφή μεταξοσκώληκα. Η εκτροφή μπορεί να αποδώσει ένα συμπληρωματικό εισόδημα και για άλλες τάξεις εργαζομένων. Οπως αναφέραμε η βασική -και μοναδική- προϋπόθεση για όσους θέλουν να ασχοληθούν με τον μεταξοσκώληκα θα πρέπει να δηλώσουν στο υπουργείο Γεωργίας το ενδιαφέρον τους. Και κυρίως να δηλώσουν ότι έχουν χώρο για την εκτροφή και ότι διαθέτουν και μουριές, δηλαδή την απαραίτητη τροφή για τον μεταξοσκώληκα. Ο μεταξοσκώληκας εκκρίνει από τους δύο μεταξογόνους αδένες του το μετάξι και με συγκεκριμένες κινήσεις του σώματός του πλέκει το κουκούλι. Οι παραγωγοί - εκτροφείς μπορούν να προμηθευτούν τον σπόρο μεταξοσκώληκα από το Γεωπονικό Πανεπιστήμιο του υπουργείου Γεωργίας. Πρόκειται για σπόρο που είναι ειδικός για τις κλιματικές συνθήκες που επικρατούν την Ελλάδα. Κάθε σφραγισμένο κουτί που παίρνει ο παραγωγός είναι βάρους κουτί 16 γραμμαρίων, από το οποίο θα εκκολαφθούν σχεδόν 20.000 μεταξοσκώληκες. Κάθε κουτί κοστίζει 125-130 ευρώ και η αγορά του επιδοτείται από την ΕΕ, με την προϋπόθεση ότι θα βγάλει συγκεκριμένα κιλά κουκούλι. Τα 16 γραμμάρια σπόρου δίνουν 40-60 κιλά κουκούλι, ανάλογα βέβαια με πόσο καλοταϊσμένο είναι το σκουλήκι. Ενώ κάθε κουκούλι δίνει 1.000 με 2.000 μέτρα κλωστή. ΤΑ ΣΤΑΔΙΑ ΑΝΑΠΤΥΞΗΣ Οι πέντε ηλικίες του μεταξοσκώληκα Ο νεαρός μεταξοσκώληκας, από τη στιγμή που θα εκκολαφθεί μέχρι τη στιγμή που θα πλέξει το κουκούλι (τη φούσκα), περνά από πέντε διαφορετικά στάδια που ονομάζονται «ηλικίες» και διαχωρίζονται μεταξύ τους από ένα ενδιάμεσο στάδιο που λέγεται «ύπνος». Συνολικά, δηλαδή, ο μεταξοσκώληκας περνά πέντε ηλικίες και 4 ύπνους. Τρέφεται αποκλειστικά με νωπά φύλλα μουριάς. Κατά την εκτροφή, που διαρκεί συνολικά περίπου 40 ημέρες, οι μεταξοσκώληκες τοποθετούνται πάνω σε ξύλινα κρεβάτια, τις λεγόμενες κρεβάτες. Κατά την περίοδο της πρώτης ηλικίας ο μεταξοσκώληκας είναι πολύ μικρός και μαύρος. Τρώει συνεχώς μόνο λεπτοκομμένα μορεόφυλλα και κάθε μέρα μεγαλώνει σημαντικά. Το δέρμα του σώματός του δεν μεγαλώνει ανάλογα με το υπόλοιπο σώμα. Ετσι, έπειτα από περίπου 4 ½ ημέρες το δέρμα του έχει πάρει όλο το δυνατό μέγεθος και δεν μπορεί να μεγαλώσει περισσότερο, ενώ το σώμα του έχει την τάση να μεγαλώνει ακόμα. Ετσι, σταματάει να τρώει, βγάζει μερικά μεταξονήματα από το στόμα του με τα οποία στερεώνει τα πόδια του πάνω σε ορισμένα σταθερά σημεία και αφού σηκώσει το κεφάλι προς τα επάνω, μένει στη θέση αυτή ακίνητος επί μία?μιάμιση ημέρα περίπου. Το στάδιο αυτό ονομάζεται πρώτος ύπνος. Κατά τη διάρκεια του ύπνου, μέσα στον οργανισμό του μεταξοσκώληκα γίνονται διάφορες λειτουργίες που έχουν ως αποτέλεσμα να δημιουργηθεί κάτω από το παλαιό δέρμα ένα καινούργιο, πιο ευρύχωρο. Μόλις ο μεταξοσκώληκας ξυπνήσει, το παλαιό δέρμα του θα σχιστεί και θα αποκολληθεί από το σώμα του. Με την ολοκλήρωση αυτής της διαδικασίας ο μεταξοσκώληκας περνά στο στάδιο της δεύτερης ηλικίας που διαρκεί τέσσερις ημέρες και που διαχωρίζεται από την τρίτη ηλικία που διαρκεί 4 ½ ημέρες με τον δεύτερο ύπνο. Ακολουθούν η τέταρτη ηλικία και η πέμπτη ηλικία, καθώς και οι ενδιάμεσοι ύπνοι. Συνολικά, λοιπόν, ο κύκλος των 30 ημερών είναι το ανώτατο χρονικό διάστημα που μπορεί να διαρκέσει μία εκτροφή. Μετά ξεκινά το στάδιο του κλαδώματος. Οι μεταξοσκώληκες ανεβαίνουν στα κλαδιά πουρναριού που έχουν τοποθετηθεί πάνω στα κρεβάτια για να πλέξουν το κουκούλι τους. Ο μεταξοσκώληκας εκκρίνει από τους δύο μεταξογόνους αδένες του το μετάξι και με συγκεκριμένες κινήσεις του σώματός του πλέκει το κουκούλι. Το πλέξιμο γίνεται από έξω προς τα μέσα, με αποτέλεσμα ο μεταξοσκώληκας να εγκλωβίζεται μέσα στη φούσκα, ενώ σταδιακά μεταμορφώνεται σε χρυσαλίδα. Το πλέξιμο του κουκουλιού ολοκληρώνεται σε 12 ημέρες υπό συνθήκες σκότους και απόλυτης ησυχίας. Αμέσως μετά αρχίζει το μάζεμα των κουκουλιών από τα κλαδιά. Το ξεκλάδωμα διαρκεί δύο με τρεις ημέρες. ΤΙ ΠΡΕΠΕΙ ΝΑ ΓΝΩΡΙΖΕΙ Ο ΠΑΡΑΓΩΓΟΣ Βήμα βήμα η διαδικασία εκτροφής Η διαδικασία της εκτροφής του μεταξοσκώληκα είναι η ακόλουθη. Αρχικά ο σπόρος πρέπει να επωαστεί, ώστε να να «σκάσουν» τα αβγά και να βγουν τα μικρά σκουληκάκια. Η επώαση αυτή γίνεται σε ειδικό μηχάνημα, το εκκολαπτήριο. Στο ίδιο μηχάνημα υπάρχουν ειδικές «θήκες - φωλιές» όπου τοποθετούνται και ταΐζονται με ψιλοκομμένα φύλλα μουριάς οι νεογέννητοι μεταξοσκώληκες για τις δύο πρώτες ηλικίες που έχουν διάρκεια 1 βδομάδα με 10 μέρες. Αμέσως μετά οι μικρές κάμπιες μεταφέρονται στον κύριο χώρο εκτροφής τους, που θα πρέπει να είναι καλά καθαρισμένος, εξαερισμένος και να τον βλέπει ο ήλιος. Οι κάμπιες τρώνε και πάλι κομμένα φύλλα μουριάς. Είναι η εποχή που θέλουν να φάνε 3 με 4 φορές τη μέρα. Συνολικά οι 20.000 κάμπιες (που θα εκκολαφθούν από 1 κουτί) θα καταναλώσουν 400-500 κιλά φύλλα μουριάς. Βρισκόμαστε σχεδόν στο μέσο της εκτροφής τους. Η περίοδος της διατροφής διαρκεί 26-30 μέρες. Μάλιστα τις τελευταίες 10 μέρες οι μεταξοσκώληκες θα καταναλώσουν τα 350 από τα 500 κιλά φύλλα μουριάς που θα φάνε συνολικά. Η κάμπια είναι πλέον μεγάλη και σε μέγεθος ίσο με τον δείκτη του χεριού. Σηκώνει το κεφάλι της και αναζητά ένα κλαδί για να καθίσει και να φτιάξει το κουκούλι. Αυτή είναι η διαδικασία του κλαδώματος. Μόλις δηλαδή ολοκληρωθεί η φάση διατροφής, οι μεταξοσκώληκες, τοποθετούνται πάνω σε κλαδιά μουριάς. Στη συνέχεια εκκρίνουν για τρεις μέρες από τους αδένες τους μία κλωστή. Με αυτήν πλέκουν το κουκούλι τους στο οποίο θα φυλακιστούν για δεκαπέντε μέρες, για να το τρυπήσουν μετά και να βγουν στον έξω κόσμο μεταμορφωμένοι σε πεταλούδες. Λίγες ώρες αργότερα ζευγαρώνουν και γεννούν τα αβγά τους, ολοκληρώνοντας έτσι τον βιολογικό κύκλο τους. Πριν προλάβει να «σκάσει» το κουκούλι, οι παραγωγοί μαζεύουν τις «φούσκες» από τα κλαδιά. Αν το κουκούλι τρυπήσει από την πεταλούδα, καταστρέφεται. Τα κουκούλια πάνε στον φούρνο και ψήνονται επί 2 ώρες στους 180 βαθμούς Κελσίου. Στη συνέχεια «αερίζονται» για να στεγνώσουν επί 1 βδομάδα και παίρνουν τον δρόμο για το αναπηνιστήριο, όπου θα βγει από το κουκούλι η κλωστή. Ενα κουτί σπόρου δίνει 3 κιλά περίπου μεταξωτή κλωστή. Κάθε κουκούλι βγάζει σχεδόν 2.000 μέτρα κλωστή. Η κλωστή αυτή, αφού καθαρισθεί από τη μεταξόκολλα, στη συνέχεια υφαίνεται και το ύφασμα πηγαίνει στις οικοτεχνίες όπου θα κεντηθεί και θα ραφτεί. ΜΕΤΑΞΟΣΚΩΛΗΚΑΣ «Γεννήθηκε» στην Κίνα και κατέκτησε όλο τον κόσμο Για την ιστορία αναφέρουμε ότι την εκτροφή του μεταξοσκώληκα τη συναντάμε για πρώτη φορά στην Κίνα. Η αυτοκράτωρ Χσι-Λιγκ-Τσι, το 2699 π.Χ., σύμφωνα με την κινέζικη παράδοση, ύφανε τα πρώτα μεταξωτά υφάσματα στη Νότια Κίνα. Μάλιστα ονομάστηκε «θεά των μορέων και του σηρός» και πρώτη κατασκεύασε και έβαψε μεταξωτά υφάσματα τα οποία χρησιμοποιήθηκαν για τα ενδύματα του αυτοκράτορα και των αξιωματούχων της αυλής. Το μετάξι θεωρούνταν ιερό και απόκρυφο ως προϊόν και η παραγωγή του για πολλούς αιώνες κρατήθηκε μυστική. Η αξία του είναι μεγάλη και οι αυτοκράτορες της Κίνας εισπράττουν τους φόρους σε μετάξι. Για πολλούς αιώνες τα αυτοκρατορικά δώρα προς τους επισήμους ήταν παραδοσιακά μεταξωτά υφάσματα. Και γύρω στο 280 μ.Χ. το μετάξι πήρε τη θέση του νομίσματος, καθώς στην Κίνα οι μισθοί πληρώνονται σε είδος, σε σιτάρι και μεταξωτά υφάσματα. Κατά τον 8ο αιώνα π.Χ., και παρά τις αυστηρές απαγορεύσεις, η σηροτροφία διαδόθηκε από την Κίνα στην Ιαπωνία και στη συνέχεια στις Ινδίες και στην Περσία. Οι αρχαίοι Ελληνες γνώριζαν το μετάξι από την εποχή των Περσικών Πολέμων και αποκαλούσαν τα μεταξωτά «οθόνιον ή οθόνια», «εσθής», «θέρματα σηρικά» (Στράβων, 15, 693), αποκαλούσαν «σηρικοφόρους» όσους φορούσαν μεταξωτά ρούχα και «σηρικοποιούς» έλεγαν τους μεταξουργούς. Η καλλιέργεια του μεταξιού ξεκίνησε στο Βυζάντιο επί Ιουστινιανού, όταν δύο καλόγεροι, γυρνώντας από μια ιεραποστολική περιοδεία στην Κίνα το 554 μ.Χ., έφεραν μαζί τους κουκούλια μεταξιού κρυμμένα στα ραβδιά τους, καθώς απαγορευόταν η εξαγωγή τους. Εφη Καραγεώργου Από 8.000 έως 30.000 τα κέρδη από την εκτροφή μεταξοσκώληκα
Ενα καλό -συμπληρωματικό- εισόδημα προσφέρει η καλλιέργεια του μεταξιού. Με τέσσερις μήνες δουλειάς τον χρόνο τα εισοδήματα ενός εκτροφέα μεταξοσκωλήκων κυμαίνονται από 8.000 έως 30.000 ευρώ, ανάλογα και με τα διαθέσιμα τετραγωνικά μέτρα και τα κουτιά σπόρου που θα καλλιεργήσει. Ωστόσο, στην Ελλάδα η καλλιέργεια του μεταξοσκώληκα χαρακτηρίζεται ερασιτεχνική. Η επένδυση, σύμφωνα με το Εθνος, εφόσον ο ενδιαφερόμενος διαθέτει μια αποθήκη ή ένα χωράφι για να φυτέψει μουριές, δεν κοστίζει πολύ. Το σημαντικότερο είναι ότι η Ελλάδα κλιματολογικά ενδείκνυται για την εκτροφή μεταξοσκώληκα. Ειδικά για το έσοδο που μπορεί να αποφέρει η σηροτροφία στους Ελληνες παραγωγούς, θα πρέπει να σημειώσουμε ότι η Κίνα -που ελέγχει το 98% της ευρωπαϊκής αγοράς- διαθέτει το κουκούλι προς 12 δολάρια το κιλό. Σύμφωνα με τους επιχειρηματίες που ασχολούνται χρόνια με την παραγωγή μεταξιού, οι Ελληνες καλλιεργητές έχουν τη δυνατότητα να διεισδύσουν στην αγορά με προϊόντα χαμηλότερου κόστους και να «κερδίσουν» σημαντικό μερίδιο στην αγορά της ΕΕ, πουλώντας σε πιο χαμηλές τιμές το κουκούλι. Βασικές προϋποθέσεις εκτροφής μεταξοσκώληκα είναι να υπάρχουν ο κατάλληλος χώρος, η αναγκαία ποσότητα και η κατάλληλη ποιότητα μορεοφύλλων. Μπορεί να γίνουν και 3 εκτροφές τον χρόνο (μία την άνοιξη, μία αρχές του θέρους και μία νωρίς το φθινόπωρο) ανάλογα με την περιοχή, τις επικρατούσες καιρικές συνθήκες και τον τρόπο διαχείρισης του μορεώνα. Η σηροτροφία σαν επιχειρηματική δραστηριότητα λόγω των κλιματολογικών της απαιτήσεων, είναι κατάλληλη για τα νότια τμήματα των μεσογειακών χωρών της Ευρωπαϊκής Ενωσης και από αυτή την άποψη η Ελλάδα μπορεί να θεωρηθεί ως μια από τις πιο κατάλληλες για τη δραστηριότητα αυτή ευρωπαϊκές περιοχές. Ετσι, ο κλάδος αυτός εμφανίζεται και πάλι ως μια υποσχόμενη και ανταγωνιστική δραστηριότητα, σημειώνει ο καθηγητής στο Γεωπονικό Πανεπιστήμιο Αθηνών κ. Πασχάλης Χαριζάνης, στο «Εγχειρίδιο Σηροτροφίας- η εκτροφή μεταξοσκώληκα, η καλλιέργεια της μουριάς». Συγκεκριμένα: Η σηροτροφία ως παραγωγικός τομέας μπορεί, υπό προϋποθέσεις, να δώσει διέξοδο στον αγροτικό πληθυσμό για τη στήριξη του οικογενειακού εισοδήματος. Αποτελεί γεωργική απασχόληση που δεν απαιτεί υψηλό οικόστος εγκατάστασης, γιατί ο ενδιαφερόμενος μπορεί να αξιοποιήσει τις ήδη υπάρχουσες υποδομές (αποθήκες, στάβλους κ.ά.) ή μικρού κόστους ελαφρές κατασκευές τύπου τολ, καθώς και το εργατικό δυναμικό της αγροτικής οικογένειας. Ουσιαστικά, δηλαδή, μπορεί να αποτελέσει ενδιαφέρουσα και συγχρόνως ελπιδοφόρα εναλλακτική επαγγελματική διέξοδο. Βασικές προϋποθέσεις για την εκτροφή μεταξοσκωλήκων είναι να υπάρχει ο κατάλληλος χώρος για την εκτροφή, η αναγκαία ποσότητα και κατάλληλη ποιότητα μορεόφυλλων και καλής ποιότητας και υψηλής αποδοτικότητας μεταξόσπορος. Ο αγρότης επιχειρηματίας που θα αποφασίσει σηροτροφική δραστηριότητα θα πρέπει να εξασφαλίσει τους αναγκαίους χώρους εκτροφής των μεταξοσκώληκων, καθώς και δικιά του παραγωγή μορεόφυλλων, που αποτελούν την αποκλειστική τροφή των μεταξοσκώληκων, με την εγκατάσταση σύγχρονου μορεολίβαδου. Να σημειωθεί ότι ένα στρέμμα μορεολίβαδου παράγει περίπου 2 με 3 τόνους μορεόφυλλων. Για κάθε «κουτί» εκτροφής απαιτούνται συνολικά περίπου 500 κιλά μορεόφυλλα. Κάθε σφραγισμένο κουτί που παίρνει ο παραγωγός είναι βάρους 16 γραμμαρίων, από το οποίο θα εκκολαφθούν σχεδόν 20.000 ματαξοσκώληκες. Χρήσεις και προϊόντα Πρώτη ύλη και στη βιομηχανία καλλυντικών Το κουκούλι του μεταξοσκώληκα πλέον στη σημερινή εποχή δεν γίνεται μονάχα κλωστή, αλλά συμβάλλει και στην παραγωγή καλλυντικών. Στην αγορά υπάρχουν μάσκες ομορφιάς με πρωτεΐνες μεταξιού, καθώς και ειδικά γάντια φτιαγμένα από κουκούλι, καθώς και ρούχα από κουκούλι. Οι μεγαλύτερες πολυεθνικές εταιρείες καλλυντικών παγκοσμίως έχουν το μετάξι ως το βασικότερο συστατικό για τα καλλυντικά τους. Διότι ο μεταξοσκώληκας εκκρίνει μια πρωτεΐνη που ονομάζεται σερικίνη, η οποία ευθύνεται για την αναζωογόνηση και τη διατήρηση της νιότης στο ανθρώπινο δέρμα. Το συστατικό αυτό χρησιμοποιείται σε μερικά από τα πιο ακριβά καλλυντικά. Μάλιστα η ευεργετική ιδιότητα της σερικίνης ανακαλύφθηκε κατά λάθος, διότι παρατηρήθηκε ότι οι εργάτριες που δούλευαν στα αναπηνιστήρια είχαν πολύ νεανικά πρόσωπα και αυτό οφειλόταν στη σερικίνη, που περιεχόταν στον ατμό από το ζεστό νερό. Οι ανάγκες του μεταξοσκώληκα σε μορεόφυλλα Για την εκτροφή των μεταξοσκωλήκων ενός κουτιού των 20.000 αβγών πολυυβριδίων χρειάζονται 500 κιλά περίπου μορεόφυλλα. Οι ανάγκες για κάθε ηλικία σε μορεόφυλλα κατανέμονται ως εξής:
Και εύλογα τις ημέρες εκείνες απαιτούνται και τα περισσότερα εργατικά χέρια (δηλαδή όλη η οικογένεια ασχολείται με το τάισμα του μεταξοσκώληκα). Οι μεταξοσκώληκες διατρέφονται συνεχώς και μόνο στη διάρκεια του ύπνου δεν λαμβάνουν τροφή. Γι' αυτό θα πρέπει να έχουν στη διάθεσή τους συνέχεια φρέσκα φύλλα για να μη καθυστερήσει η ανάπτυξή τους. Τα φύλλα στις πρώτες ηλικίες (μέχρι την 3η) χορηγούνται κομμένα σε μικρά κομμάτια, από 1 μέχρι 5 εκατοστά. Ο κύριος λόγος του τεμαχισμού των φύλλων είναι η διευκόλυνση διατροφής του μεταξοσκώληκα. Στην 4η ηλικία χορηγούνται ολόκληρα φύλλα και στην 5η ηλικία η τροφοδότηση μπορεί να γίνει και με ολόκληρους βλαστούς. Τρία ταΐσματα την ημέρα είναι αρκετά, αν χορηγείται η σωστή ποσότητα μορεοφύλλων και αν στους χώρους που γίνονται οι εκτροφές υπάρχουν κατάλληλες συνθήκες θερμοκρασίας και υγρασίας. Η κάλυψη των εκτροφών με φύλλα πλαστικού (πολυαιθυλενίου) βοηθά ώστε να μη στεγνώνουν γρήγορα τα φύλλα κυρίως στις πρώτες ηλικίες που χορηγούνται τεμαχισμένα. Στην 4η και 5η ηλικία η κάλυψη με πλαστικό δεν είναι απαραίτητη γιατί τα μορεόφυλλα χορηγούνται ολόκληρα και δεν στεγνώνουν γρήγορα. Οπως σημειώνει ο κ. Χαριζάνης στο Εγχειρίδιο Σηροτροφίας: Στη χώρα μας χρησιμοποιούνται για τις εκτροφές μεταξοσκώληκα αβγά λευκών υβριδίων κατάλληλων για εαρινή, θερινή και φθινοπωρινή εκτροφή πρόσφατων και αποδοτικών διασταυρώσεων. Τα αβγά αυτά (μεταξόσποροι) είναι υψηλών αποδόσεων σε βάρος κουκουλιού και ιδιαίτερα σε μετάξι. Πλεονεκτήματα Με τα πολυυβρίδια εκτρέφονται μεταξοσκώληκες που εμφανίζουν αξιόλογα προσόντα, όπως: α) μεγάλη παραγωγή σε χλωρά κουκούλια (άνω των 30 κιλών από ένα κουτί των 20.000 αβγών), β) μεγάλη απόδοση σε μετάξι (από 5,5 - 6 κιλά χλωρά κουκούλια παίρνουμε ένα 1 κιλό μετάξι), γ) οι κάμπιες τους εμφανίζουν μεγάλη αντοχή στις ασθένειες, η δε εκτροφή τελειώνει μέσα σε μικρό χρονικό διάστημα (26 ? 30 ημέρες), πράγμα που μειώνει σημαντικά το κόστος της παραγωγής. Με την εκτροφή των μεταξοσκωλήκων, μέσα σε 30 περίπου ημέρες, εξασφαλίζεται ένα πολύ καλό εισόδημα για τον παραγωγό και μάλιστα σε μια εποχή που στις περισσότερες περιπτώσεις δεν υπάρχει άλλο εισόδημα από άλλα γεωργικά προϊόντα. Οι ανάγκες σε επιφάνεια και όγκο για την εκτροφή των μεταξοσκωλήκων, για ένα κουτί των 20.000 αβγών κατανέμονται ανάλογα με την ηλικία των προνυμφών όπως φαίνονται. Ο άνετος χώρος παραμονής και ανάπτυξης των μεταξοσκωλήκων, έχει μεγάλη σημασία για την ομαλή πορεία και απόδοση της εκτροφής. Είναι προφανές ότι στις μικρές ηλικίες μεταξοσκωλήκων, οι ανάγκες σε χώρο και όγκο είναι μικρές. Μόνο για λίγες ημέρες χρειάζεται μεγάλη επιφάνεια και όγκο, όσο δηλαδή διαρκεί η 5η ηλικία της προνύμφης (8-10 μέρες). Η διαδικασία εκτροφής Ο μικρός μεταξοσκώληκας από την ώρα που θα εκκολαφθεί μέχρι τη στιγμή που θα πλέξει το κουκούλι (φούσκα) θα περάσει από 5 στάδια που αποκαλούνται ηλικίες και διαχωρίζονται μεταξύ τους από ένα ενδιάμεσο στάδιο που ονομάζεται ύπνος. Συνολικά, επομένως, ο μεταξοσκώληκας μέχρι να πλέξει το κουκούλι χρειάζεται να βιώσει 5 ηλικίες και 4 ύπνους. Ο μεταξοσκώληκας χρειάζεται συνολικά περίπου 30 ημέρες για να τραφεί πλήρως. Κατά τη διάρκεια της πρώτης ηλικίας, ο μεταξοσκώληκας είναι πολύ μικρός και μαύρος. Τρώει συνέχεια μονάχα λεπτοκομμένα μορεόφυλλα και κάθε μέρα αυξάνει σε μέγεθος αρκετά. Το δέρμα του δεν αναπτύσσεται αναλογικά με το υπόλοιπο σώμα. Ετσι, έπειτα από περίπου 4 με 5 ημέρες, το δέρμα του έχει αναπτυχθεί πλήρως, ενώ το σώμα του ακόμα μπορεί και αναπτύσσεται. Ως συνέπεια, σταματάει να τρώει, βγάζει μερικά μεταξονήματα από το στόμα του με τα οποία στερεώνει τα πόδια του πάνω σε μερικά σταθερά σημεία και, αφού σηκώσει το κεφάλι προς τα πάνω, μένει στη θέση αυτή χωρίς να κουνηθεί για 1-2 μέρες περίπου. Το στάδιο αυτό ονομάζεται πρώτος ύπνος. Μόλις τελειώσει αυτή η φάση, ο μεταξοσκώληκας πάει στο στάδιο της δεύτερης ηλικίας που κρατάει 4 μέρες και όπου το μόνο που συμβαίνει μέχρι να αρχίσει το στάδιο της τρίτης ηλικίας, που διαρκεί 4 με 5 μέρες, είναι ο δεύτερος ύπνος. Με τον ίδιο τρόπο ολοκληρώνονται και οι πέντε ηλικίες, δηλαδή η φάση της εκτροφής, που διαρκεί μέχρι 30 μέρες. Στάδιο κλαδώματος Μετά όμως από την εκτροφή αρχίζει το στάδιο του κλαδώματος. Οι μεταξοσκώληκες αναρριχώνται στα κλαδιά του πουρναριού που έχουν τοποθετηθεί πάνω στα κρεβάτια για να πλέξουν το κουκούλι τους. Ο μεταξοσκώληκας εκκρίνει από τους δύο μεταξογόνους αδένες του το μετάξι και με κινήσεις ακριβείας του σώματός του πλέκει το κουκούλι. Το πλέξιμο γίνεται από έξω προς τα μέσα, με συνέπεια ο μεταξοσκώληκας να παγιδεύεται μέσα στη φούσκα, ενώ προοδευτικά αλλάζει μορφή σε χρυσαλίδα. Το πλέξιμο του κουκουλιού επιτυγχάνεται σε 12 μέρες στο απόλυτο σκοτάδι και χωρίς κανέναν εξωτερικό ερεθισμό. Την επόμενη μέρα μετά τις 12 μέρες ξεκινάει το μάζεμα των κουκουλιών από τα κλαδιά. Το ξεκλάδωμα κρατάει 2-3 μέρες περίπου. Τα κουκούλια ψήνονται σε ειδικό φούρνο για 2 ώρες στους 180 βαθμούς Κελσίου. Μετέπειτα πρέπει να αεριστούν για να στεγνώσουν και κατόπιν μεταφέρονται στο απινηστήριο, όπου θα βγει από το κουκούλι η κλωστή. Πού θα απευθυνθώ Εργαστήριο Σηροτροφίας Μελισσοκομίας του Γεωπονικού Πανεπιστημίου Αθηνών. Διευθυντής είναι ο καθηγητής κ. Πασχάλης Χαριζάνης. Τηλέφωνο: 210- 5294561 fax: 210- 3466692 e-mail: [email protected] Διεύθυνση: Ιερά Οδός 75, Τ.Κ. 11855, Αθήνα Οι δρόμοι παραγωγής του μεταξιού στην Ελλάδα Παράδοση από την εποχή του Βυζαντίου έχει η εκτροφή του μεταξοσκώληκα στη χώρα μας. Εως το 1940 υπήρξε σημαντική πηγή του αγροτικού εισοδήματος. Την τελευταία δεκαετία όλο και περισσότεροι παραγωγοί στρέφονται στη σηροτροφία και, παρά τα εμπόδια, εξασφαλίζουν ικανοποιητικό εισόδημα Μια γεωργική εκμετάλλευση με μακρόχρονη παράδοση στην Ελλάδα, αν και είχε για μεγάλο διάστημα ατονήσει, κάνει νέα δειλά βήματα τα τελευταία χρόνια.
Η σηροτροφία, δηλαδή η εκτροφή του μεταξοσκώληκα, υπήρξε σημαντική πηγή εθνικού αγροτικού εισοδήματος μέχρι τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο, γνωρίζοντας ιδιαίτερη ανάπτυξη σε πολλές περιοχές της χώρας από τον Εβρο έως την Καλαμάτα και πολλά νησιά. Η βιομηχανική παραγωγή φθηνών συνθετικών υφασμάτων, καθώς και η εισαγωγή στην ελληνική γεωργία δυναμικών καλλιεργειών που δεν απαιτούν πολλά εργατικά χέρια, όπως το βαμβάκι, ήταν μερικοί από τους παράγοντες που οδήγησαν σε κρίση την εκτροφή του μεταξοσκώληκα. Ωστόσο, την τελευταία δεκαετία σε ορισμένες περιοχές της χώρας υπάρχουν παραγωγοί που στρέφονται στη σηροτροφία κατορθώνοντας σε αρκετές περιπτώσεις να εξασφαλίσουν, παρά τα όποια εμπόδια, ένα ικανοποιητικό συμπληρωματικό εισόδημα. Στην τάση αυτή συνηγορεί η παράλληλη στροφή του καταναλωτικού κοινού σε προϊόντα φυσικής προέλευσης. Εκτός από το Σουφλί του Εβρου, που είναι φημισμένο για τα μεταξωτά του, σηροτρόφοι υπάρχουν σήμερα στην Ορεστιάδα και στις Σέρρες, ενώ μικρότερης κλίμακας παραγωγή γίνεται σε διάφορες περιοχές της χώρας. Σύμφωνα με τον καθηγητή Μελισσοκομίας-Σηροτροφίας του Γεωπονικού Πανεπιστημίου Αθηνών, κ. Πασχάλη Χαριζάνη, η σηροτροφία είναι δυνατό να προσφέρει σημαντική ανάπτυξη στην αγροτική οικονομία. Οπως λέει ο ίδιος, υπάρχει σύγχρονη μονάδα «αναπήνισης» (η διαδικασία εξαγωγής της κλωστής από το κουκούλι) στο Σουφλί, η λειτουργία της οποίας καθυστερεί ωστόσο εδώ και αρκετά χρόνια εξαιτίας διαδικαστικών ζητημάτων. «Αν λυθούν αυτά τα προβλήματα και τεθεί σε λειτουργία το σύγχρονο αυτό αναπηνιστήριο, τα υπόλοιπα στάδια της σηροτροφίας θα λειτουργήσουν ομαλά επιτρέποντας την υγιή ανάπτυξή της στη χώρα μας», σημειώνει. Η εκτροφή του μεταξοσκώληκα είναι άμεσα συνδεδεμένη με την καλλιέργεια της μουριάς, το φύλλο της οποίας είναι η μοναδική τροφή της πολύτιμης κάμπιας. Στις εγκαταστάσεις του Γεωπονικού Πανεπιστήμιου Αθηνών στην Ιερά Οδό γίνεται συστηματική εκτροφή μεταξοσκώληκα, ενώ καλλιεργούνται 26 ποικιλίες μουριάς από όλο τον κόσμο, οι οποίες θεωρούνται οι πλέον ιδανικές για τη σηροτροφία. «Το εργαστήριο σηροτροφίας μας αποτελεί σημείο αναφοράς για όλη την Ελλάδα. Στόχος μας είναι η επιστημονική και τεχνική υποστήριξη των σηροτρόφων. Κάνουμε δοκιμαστικά τις ίδιες εκτροφές που κάνουν και οι παραγωγοί ώστε αν αντιμετωπίσουμε κάποιο πρόβλημα να ξέρουμε αν είναι κοινό ή μεμονωμένο. Πραγματοποιούμε επίσης επισκέψεις στα σηροτροφεία και τα κτήματα που καλλιεργούνται οι μουριές», λέει ο κ. Χαριζάνης. Ο ίδιος επισημαίνει ότι η μουριά είναι ιδιαίτερα ανθεκτική αφού προσαρμόζεται σε διάφορες κλιματολογικές συνθήκες, δεν έχει υψηλές απαιτήσεις φροντίδας, οι εχθροί της είναι σχεδόν ανύπαρκτοι, ενώ όταν το έδαφος είναι καλό μπορεί να έχει πολύ καλή απόδοση σε φύλλα. «Η μουριά αποτελεί ακόμη μία από τις καλύτερες ζωοτροφές για τα αιγοπρόβατα και άλλα οικόσιτα ζώα, ενώ είναι από τα καταλληλότερα δέντρα για τον σχηματισμό ζωνών πυρασφάλειας. Η καλλιέργειά της αποτελεί μια αγροτική πολυδραστηριότητα που μαζί με τη σηροτροφία μπορεί να αποφέρει πολλαπλό εισόδημα συντελώντας σημαντικά στην προστασία του περιβάλλοντος», σημειώνει. Ο μορεώνας του Γεωπονικού Πανεπιστημίου αποδίδει περίπου 500 κιλά φύλλα. Με αυτά εκτρέφονται, στο πλαίσιο του ερευνητικού προγράμματος, 20.000 μεταξοσκώληκες που παράγουν 30-35 κιλά κουκούλια. Τα φύλλα της μουριάς κόβονται και τοποθετούνται σε δοχεία σε ένα δωμάτιο όπου έχουν εξασφαλιστεί τεχνητά οι κατάλληλες συνθήκες θερμοκρασίας και υγρασίας. Εκεί αρχίζει ο κύκλος του μεταξιού... Πώς γίνεται η διαδικασία για την παραγωγή του μεταξιού Ο μεταξόσπορος 1 Τα αβγά του μεταξοσκώληκα (ο μεταξόσπορος) τοποθετούνται στον χώρο επώασης και όταν εκκολαφθούν (σε περίπου 10 μέρες) τοποθετούνται φύλλα μουριάς πάνω στις νεαρές κάμπιες οι οποίες αρχίζουν να τρώνε Η διατροφή 2 Η περίοδος της διατροφής τους διαρκεί 26-30 μέρες. Σε αυτό το διάστημα 20.000 κάμπιες θα καταναλώσουν 500 κιλά φύλλα μουριάς, ενώ το 70% αυτής της ποσότητας θα το φάνε τις τελευταίες δέκα μέρες Το κουκούλι 3 Μόλις ολοκληρωθεί η φάση διατροφής, οι μεταξοσκώληκες, εκκρίνοντας για τρεις μέρες από τους αδένες τους μία κλωστή, πλέκουν το κουκούλι τους στο οποίο θα φυλακιστούν για δεκαπέντε μέρες, για να το τρυπήσουν μετά και να βγουν στον έξω κόσμο μεταμορφωμένοι σε πεταλούδες. Λίγες ώρες αργότερα ζευγαρώνουν και γεννούν τα αβγά τους, ολοκληρώνοντας έτσι τον βιολογικό κύκλο τους Η επεξεργασία 4 Η ανθρώπινη παρέμβαση διακόπτει τη φυσική αυτή διαδικασία μόλις ο μεταξοσκώληκας ολοκληρώσει την ύφανση. Τα κουκούλια ψήνονται σε φούρνο ώστε να εμποδιστεί η ανάπτυξη της χρυσαλίδας, η έξοδος της οποίας καταστρέφει τη μεταξωτή κλωστή. Στη συνέχεια τοποθετούνται σε ειδική μηχανή όπου ξετυλίγονται και η κλωστή από πολλά ενοποιείται σε μία. Είναι η πρώτη ύλη που θα χρησιμοποιήσει η βιομηχανία για την παραγωγή του μεταξωτού υφάσματος. (Στη φωτογραφία ο καθηγητής του ΓΠΑ Π. Χαριζάνης μπροστά στο αναπηνιστήριο της σχολής). Παραγωγοί Προβλήματα και ελπίδες Το γεγονός ότι δεν έχει τεθεί ακόμα σε λειτουργία το σύγχρονο αναπηνιστήριο στο Σουφλί είναι, σύμφωνα με ορισμένους παραγωγούς, ένας από τους λόγους που δυσκολεύονται να διακινήσουν το προϊόν τους, αφού δεν υπάρχει αυξημένη ζήτηση από τις ιδιωτικές εγχώριες μονάδες εκμετάλλευσης. Οι παραγωγοί πουλάνε κατά κανόνα τα κουκούλια στα αναπηνιστήρια, ενώ ορισμένοι από αυτούς τα εκμεταλλεύονται στο πλαίσιο της οικιακής ή συνεταιριστικής οικονομίας δημιουργώντας έργα τέχνης. Μία από τις νέες προσπάθειες που γίνονται για την οργάνωση σηροτροφικών μονάδων είναι αυτή στην Κουμαριά των Σερρών, όπου έντεκα παραγωγοί έχουν φτιάξει έναν συνεταιρισμό και σύγχρονες εγκαταστάσεις καλλιέργειας. Οπως λέει ο κ. Τριαντάφυλλος Αναγνωστάκης, ένας εκ των παραγωγών, παρά τα πολλαπλά προβλήματα που έχουν να αντιμετωπίσουν, η περσινή παραγωγή απέδωσε μεικτό εισόδημα της τάξεως των 10.000 ευρώ για κάθε οικογένεια. Ο ίδιος υποστηρίζει ότι η συγκεκριμένη απασχόληση θα μπορούσε να είναι ακόμα πιο αποδοτική αν υπήρχε πιο οργανωμένη βοήθεια από το κράτος. Οπως λέει, ενώ η τιμή πώλησης για ένα κιλό κουκούλια είναι 10 ευρώ, οι ίδιοι ρίχνουν την τιμή λόγω της μειωμένης ζήτησης στα 2-3 και συντηρούνται από την επιδότηση της ΕΕ, 105 ευρώ για κάθε 20 κιλά ακατέργαστου μεταξιού «Οπως όλα τα πράγματα στην Ελλάδα, η σηροτροφία δεν έχει ιδιαίτερη στήριξη από το κράτος. Κανονικά θα έπρεπε τα αβγά να παράγονται εδώ. Το γεγονός ότι τα προμηθευόμαστε από την Κίνα και άλλες χώρες, είναι κακό για την παραγωγή γιατί τα αναγκάζουμε να απασχοληθούν με το πώς θα εξοικειωθούν με τις δικές μας κλιματολογικές συνθήκες κι έτσι οι αποδόσεις ψαλιδίζονται. Φέτος μάλιστα για πρώτη χρονιά το υπουργείο Γεωργίας δεν προμήθευσε τους παραγωγούς με μεταξόσπορο, αναγκάζοντάς μας να τον αναζητήσουμε μόνοι μας σε οκταπλάσια τιμή και χωρίς να έχουμε καμιά εγγύηση για την ποιότητά του», σημειώνει. Την έλλειψη αποτελεσματικής κρατικής υποστήριξης υπογραμμίζει και η κ. Μαρία Κουτσελίνη από την Κύμη, όπου ντόπιες γυναίκες έχουν ιδρύσει συνεταιρισμό και εκμεταλλεύονται τα κουκούλια για να φτιάχνουν έργα τέχνης συνεχίζοντας μια μακρόχρονη παράδοση του τόπου τους. Ο «γκουρού» του μεταξοσκώληκαΤο θαύμα της φύσης έγινε μεράκι και χαρά δημιουργίας Εκτός από το οικονομικό κίνητρο της σηροτροφίας, δεν λείπουν κι εκείνοι που αντλούν από αυτή ως μόνο κέρδος τη χαρά της δημιουργίας. Ο κ. Γιάννης Σαλής εκτρέφει στο Λαύριο Αττικής μεταξοσκώληκες αποκλειστικά και μόνο από μεράκι. Η ιστορία της ζωής του είναι άρρηκτα συνδεδεμένη με τις πολύτιμες κάμπιες που του δίνουν το υλικό για να εκφράσει τη δημιουργική του φαντασία με μοναδικά έργα τέχνης. «Ξεκίνησα να εκτρέφω μεταξοσκώληκες από 15 χρονών, όταν τους είδα στο μοναστήρι της Υπαπαντής στην Καλαμάτα που είχα πάει εκδρομή με τη μητέρα μου. Τρελάθηκα. Ζήτησα από μία καλόγρια λίγο μεταξόσπορο. Από τότε μέχρι σήμερα, 50 χρόνια, ασχολούμαι με τη σηροτροφία μόνο για το κέφι μου. Αυτός ο ενθουσιασμός μου με έκανε να σπουδάσω και κλωστοϋφαντουργία», λέει ο κ. Σαλής. Τα έργα του έχουν κερδίσει τον θαυμασμό και την αναγνώριση από πολλούς φορείς στον χώρο της τέχνης και του μεταξιού, ενώ διθυραμβικά σχόλια έχουν εκφράσει εγγράφως για τη δουλειά του και οι αρμόδιοι του υπουργείου Γεωργίας. Ο «γκουρού»του μεταξοσκώληκα, στα 73 του χρόνια σήμερα, με αμείωτο πάθος για την τέχνη που υπηρετεί μέσα από το»θαύμα της φύσης», διατηρεί ως βασική του μέριμνα το να μεταλαμπαδεύσει τον ενθουσιασμό και τις γνώσεις του για τη σηροτροφία στα νέα παιδιά. Στα σχολεία Εντελώς ανιδιοτελώς κάνει παρουσιάσεις σε σχολεία και το μόνο που ζητά είναι το ενδιαφέρον των αρμόδιων φορέων να του δίνουν αυτή την ευκαιρία. «Βλέπω ότι τα παιδιά ενθουσιάζονται όταν τους μιλάω για τον μεταξοσκώληκα. Πολλά θέλουν να ασχοληθούν με τη σηροτροφία όταν μαθαίνουν γι’ αυτή. Αποκτούν έτσι ένα δημιουργικό ενδιαφέρον και αποφεύγουν άλλες παγίδες της ζωής...». Ιστορικό Από την Κίνα στην Πόλη Η συστηματική εκμετάλλευση του μεταξοσκώληκα ξεκίνησε από την Κίνα πριν από περίπου 4.000 χρόνια, όπου φυλασσόταν ως εθνικό μυστικό. Μεγάλη ανάπτυξη γνώρισε στο Βυζάντιο όπου η παραγωγή του μεταξιού ήταν κρατικό μονοπώλιο και στήριξε σημαντικά την οικονομία της αυτοκρατορίας. Σύμφωνα με την παράδοση, δύο μοναχοί μετέφεραν από την Κίνα στην Κωνσταντινούπολη το αβγό του θαυματουργού εντόμου μέσα στα κούφια ραβδιά τους, κάνοντας έτσι να διαρρεύσει το μυστικό των Κινέζων. Η παράδοση της σηροτροφίας συνεχίστηκε και μετά τη διάλυση της βυζαντινής αυτοκρατορίας σε πολλές περιοχές της Ελλάδας και άλλων ευρωπαϊκών χωρών. ΑΡΓΥΡΩ ΛΥΤΡΑ ΦΩΤΟ ΓΡΗΓΟΡΗΣ ΧΡΥΣΟΧΟΪΔΗΣ |
ΠΡΟΣΟΧΗ
Το 1912 οι παραγωγοί μεταξοσκώληκα Αγιάς βραβεύτηκαν για την παραγωγή τους στην Αλεξάνδρεια της Αιγύπτου και τους δόθηκε μεταξοτυπία η οποία βρέθηκε στα σκουπίδια και παραδόθηκε από τον Δημήτριο Τσότσα στο ΓΑΚ Αγιάς. Η μεταξοτυπία είχε πάνω σε σχέδιο έναν τσολιά.
Προμήθεια κουτιών μεταξοσκώληκα Λασηθιωτάκη Πέλλα| 29/02/2012 - 08:28 πμ {16} Από τις 15 έως τις 20 Μαρτίου μπορούν να παραγγείλουν κουτιά οι ενδιαφερόμενοι για την εκτροφή μεταξοσκώληκα. Επίσης μπορούν να πάρουν ενημερωτικό υλικό για τη σηροτροφία και να εισπράξουν την άκρως ενδιαφέρουσα επιδότηση, όταν βέβαια καταφέρουν να έχουν παραγωγή 20 κιλά χλωρά κουκούλια από κάθε κουτί.
Πιο συγκεκριμένα, από την Περιφερειακή Ενότητα Ηρακλείου της Διεύθυνσης Αγροτικής Οικονομίας και Κτηνιατρικής της Περιφέρειας Κρήτης, ανακοινώθηκε ότι «όπως κάθε χρόνο έτσι και φέτος ενόψει της νέας σηροτροφικής περιόδου 2012 οι ενδιαφερόμενοι που θέλουν να ασχοληθούν με την εκτροφή μεταξοσκώληκα μπορούν να εφοδιαστούν με ενημερωτικό υλικό από την υπηρεσία μας, για τον αριθμό των κουτιών μεταξόσπορου που επιθυμούν να εκθρέψουν και την λίστα των εισαγωγέων μεταξόσπορου από τους οποίους θα αγοράσουν τα κουτιά. Η προθεσμία τελευταίας παραγγελίας κουτιών είναι 15-20 Μαρτίου και παράδοσή τους στους ενδιαφερόμενους στις 15-20 Απριλίου. Το κόστος ανά κουτί είναι 8-10 ευρώ. Δικαιούχοι της επιδότησης (133,26 ευρώ ανά κουτί) είναι οι κατά κύριο επάγγελμα αγρότες καθόσον πρέπει να ενεργοποιήσουν τα δικαιώματά τους στο ΟΣΔΕ. Οι μεταξοσκώληκες διανέμονται σε μορφή αυγών, εντός κουτιών που περιέχουν περί τα 20.000 αυγά. Για να πάρει κάποιος την προβλεπόμενη ενίσχυση (133,26 ευρώ ανά κουτί) πρέπει από κάθε κουτί να έχει παραχθεί ποσότητα τουλάχιστον 20 κιλών χλωρών κουκουλιών, τα οποία να είναι σε καλή κατάσταση για αναπήνιση. Επίσης, θα πρέπει να ληφθεί υπόψη, ότι για την ολοκλήρωση της εκτροφής, για κάθε κουτί απαιτείται συνολικά ποσότητα 500 κιλών αποκλειστικά φύλλων μουριάς, κατά προτίμηση αρσενικής μουριάς, δηλαδή δέντρων μουριάς που δεν κάνουν καρπούς, ενώ ενθαρρύνεται να δημιουργήσετε μία φυτεία μουριάς που θα έχει τριπλή δράση (διατροφή μεταξοσκώληκα, αιγοπροβάτων και καυσόξυλα) (παρέχεται φυλλάδιο με τεχνικές πληροφορίες φύτευσης δένδρων μουριάς). Δεδομένου ότι από 1 στρέμμα μουριές μπορούν να παραχθούν περί τους 2-3 τόνους φύλλα, με την ποσότητα φύλλων που θα παραχθούν από 1 στρέμμα μουριές, μπορούν να εκτραφούν γύρω στα 4-5 κουτιά». |
- ΑΡΧΙΚΗ
-
ΔΗΜΟΣ ΑΓΙΑΣ
- ΧΑΡΤΗΣ
- ΔΗΜΟΣ ΓΕΝΙΚΑ >
-
1. ΕΣΩΤΕΡΙΚΗ ΑΝΑΠΤΥΞΗ
>
- ΠΡΟΕΔΡΕΙΟ
- ΔΗΜΑΡΧΟΣ >
- ΔΗΜΟΤΙΚΟ ΣΥΜΒΟΥΛΙΟ >
- ΑΝΤΙΔΗΜΑΡΧΟΙ
- ΠΡΟΕΔΡΟΙ ΚΟΙΝΟΤΗΤΩΝ
- ΑΠΟΦΑΣΕΙΣ ΔΙΑΤΑΚΤΗ
- ΔΕΥΑ
- ΚΑΛΥΨΩ
- ΚΑΠΗ
- ΗΡΑΚΛΕΙΔΗΣ
- ΚΑΤΑΣΚΗΝΩΣΕΙΣ ΑΓΙΟΥ ΔΗΜΗΤΡΙΟΥ
- ΚΑΤΑΣΚΗΝΩΣΕΙΣ ΑΓ.ΠΑΡΑΣΚΕΥΗΣ
- ΔΗΜΟΤΙΚΟ ΚΑΜΠΙΚ ΣΤΟΜΙΟΥ
- ΚΕΠ
- ΠΡΟΣΩΠΙΚΟ
- ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΑ- ΕΚΚΡΕΜΟΤΗΤΕΣ ΝΕΟΥ ΔΗΜΟΥ ΑΓΙΑΣ >
- ΕΜΒΛΗΜΑ
- ΕΤΗΣΙΟ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΔΡΑΣΗΣ
- ΔΙΚΑΣΤΙΚΑ
- ΑΜΕΑ
- ΝΟΜΟΙ ΚΑΝΟΝΙΣΜΟΙ
- ΔΗΜΟΤΙΚΕΣ ΕΚΛΟΓΕΣ 2014 >
- ΕΥΡΩΠΑΙΚΑ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΑ ΔΗΜΟΥ >
- ΚΟΙΝΩΝΙΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ
- ΔΗΜΟΤΙΚΗ ΒΙΒΛΙΟΘΗΚΗ
- ΠΟΛΙΤΙΚΗ ΠΡΟΣΤΑΣΙΑ
- ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗ ΕΠΙΤΡΟΠΗ
- ΑΛΛΕΣ ΕΠΙΤΡΟΠΕΣ
- ΕΚΤΕΛΕΣΤΙΚΗ ΕΠΙΤΡΟΠΗ
- ΕΠΙΤΡΟΠΗ ΠΟΙΟΤΗΤΑΣ ΖΩΗΣ
- ΑΙΓΙΑΛΟΥ
- ΔΙΑΒΟΥΛΕΥΣΗΣ
- ΕΠΙΤΡΟΠΩΝ- ΝΟΜΙΚΩΝ ΠΡΟΣΩΠΩΝ -ΕΠΧΣΕΩΝ
- ΕΣΠΑ
- ΟΡΓΑΝΟΓΡΑΜΜΑ ΔΗΜΟΥ ΑΓΙΑΣ
- Αδελφοποιήσεις
- 2. ΚΟΙΝΩΝΙΚΗ ΑΝΑΠΤΥΞΗ >
- 3. ΥΠΟΔΟΜΩΝ ΑΝΑΠΤΥΞΗ >
-
4. ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗ ΑΝΑΠΤΥΞΗ
>
- ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗ
-
ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΣ
- ΙΣΤΟΡΙΑ
-
ΑΡΧΑΙΟΤΗΤΕΣ ΜΝΗΜΕΙΑ ΜΟΥΣΕΙΑ
>
-
ΠΡΩΗΝ ΔΗΜΟΣ ΑΓΙΑΣ
>
- ΑΓΙΑ Δώτιο πεδίο
- ΑΓΙΑ ΕΡΥΣΙΧΘΩΝ
- ΑΓΙΑ Ασκηταριό Αγίου Παντελεήμονα
- Μεταξοχώρι Παρθεναγωγειο τ
- ΑΡΧΑΙΕΣ ΒΡΥΣΕΣ
- ΝΕΡΟΜΥΛΩΝ ΡΩΜΑΙΚΟ ΛΟΥΤΡΟ
- ΝΕΡΟΜΥΛΩΝ ΒΑΘΥΡΕΜΑ
- Νερόμυλοι Το κάστρο.
- ΤΟ ΒΥΖΑΝΤΙΝΟ ΓΕΦΥΡΙ ΣΤΟ ΒΑΘΥΡΕΜΑ ΑΓΙΑΣ
- ΓΕΦΥΡΑ ΑΛΑΜΑΝΟ ΠΟΤΑΜΙΑ
- ΥΔΡΑΓΩΓΕΙΟ ΜΕΤΑΞΟΧΩΡΙ
- ΠΑΛΑΙΟΚΑΣΤΡΟ ΑΓΙΑ
- Αρχαιολογική Συλλογή Αγιάς
- ΓΚΑΛΝΤΕΡΙΜΙ ΑΓΙΑ-ΜΕΓΑΛΟΒΡΥΣΟ
- Το Ιστορικό Αρχείο Αγιάς
- Λαογραφικό Εκθετήριο Ποταμιάς
- Κειμήλια Αγίου Αντωνίου Αγιάς
- Βυζαντινή Συλλογή Αγιάς
- ΔΗΜΟΤΙΚΗ ΒΙΒΛΙΟΘΗΚΗ ΑΓΙΑΣ
- ΤΟΥΜΠΑ ΑΓΙΩΝ ΑΝΑΡΓΥΡΩΝ ΑΓΙΑ
- ΥΠΟΓΕΙΟΣ ΤΑΦΟΣ ΣΤΟ ΓΕΡΑΚΑΡΙ
-
ΠΡΩΗΝ ΔΗΜΟΣ ΜΕΛΙΒΟΙΑΣ
>
- ΦΙΛΟΚΤΗΤΗΣ
- ΜΕΛΙΒΟΙΑ
- Αρχαία Μολύβια ΜΕΛΙΟΙΑ
- ΣΚΙΑΘΑΣ ΠΕΡΙΟΧΗ ΟΠΟΥ ΚΑΤΑ ΠΑΣΑ ΠΙΘΑΝΟΤΗΤΑ ΗΤΑ
- ΚΑΣΤΡΟ ΒΕΛΙΚΑΣ
- Κάστρο Σκήτης
- ΣΚΑΛΟΠΑΤΙΑ ΤΟΥ ΞΕΡΞΗ ΣΤΟ ΛΙΜΑΝΙ ΑΓΙΟΚΑΜΠΟΥ
- ΑΡΧΑΙΟ ΛΙΜΑΝΙ ΑΓΙΟΚΑΜΠΟΥ
- Αρχαιολογική Συλλογή Μελιβοίας
- Βυθισμενο πολεμικό Περσών στον Αγιόκαμπο
- Ναός Μεταμόρφωσης στην Άνω Σωτηρίτσα
- Παναγία Βελίκα
- βωμός του Ακραίου Διός
- Αγιος Αθανάσιος Σκήτης
- Μονή Αγίου Ιωάννη Θεολόγου ΒΕΛΙΚΑ
- Γεφύρι Παπαρίζαινας Κοκκινο Νερό
- Πολυδένδρι, Μονή Κοιμήσεως Θεοτόκου
- Βυζαντινή μονή στο ακρωτήριο Δερματάς ΒΕΛΙΚΑ >
- ΣΥΛΛΟΓΗ ΕΙΚΟΝΩΝ ΣΤΟ ΝΑΟ ΤΗΣ ΑΓΙΑΣ ΠΑΡΑΣΚΕΥ&Et
- ΔΗΜΟΤΙΚΗ ΒΙΒΛΙΟΘΗΚΗ ΜΕΛΙΒΟΙΑΣ
- Στο Σκλήθρο υπάρχει Λαογραφικό Μουσείο
- Μελιβοία, Ν.Παναγίας
- Μελιβοία (Αθανάτη). Μονές στο Όρος Κούτζιμπος
- ΒΥΖΑΝΤΙΝΟ ΤΕΙΧΟΣ ΒΕΛΙΚΑ ΑΓΙΟΚΑΜΠΟΣ
- Παλιουριά,
- Ντίνος και Οστροβός
- ΤΟΥΜΠΑ ΚΑΤΩ ΣΩΤΗΡΙΤΣΑΣ
- Άνω Σωτηρίτσα (Κάπιστα). Ναός Σωτήρος
- ΑΠΟΘΗΚΗ ΒΥΖΑΝΤΙΝΩΝ ΕΥΡΗΜΑΤΩΝ ΣΤΟ ΘΕΑΤΡΟ ΒΕΛΙ
- ΠΑΛΙΟΘΕΟΛΟΓΟΣ
- Παλιουριά. Ληνός στον αγρό Γ. Πλάδα
- Βυζαντινή μονή στη θέση Μονόπετρα της Κουτσουπ&
- Βυζαντινά μοναστήρια στο όρος Κούτζιμπος ΜΕΛ&Io
- Παλιουριά. Ανώνυμος ναός στο κτήμα Γουργιώτ&eta
- Παλιουριά. Ναός Αγίας Παρασκευής στη θέση Ο&si
- Κόκκινο Νερό.ΚΑΣΤΡΟ
- Κουτσουπιά. Ανώνυμη Μονή στον αγρό Πινίκη
- Κουτσουπιά. Ανώνυμη Μονή στη θέση Παλαιομονά&sigm
- Κουτσουπιά. Ανώνυμη Μονή στη θέση Μονόπετρα (Μο&
- Κόκκινο νερό.ΕΚΚΛΗΣΙΑ ΜΗΤΣΙΑΡΕΣ
- Κόκκινο νερό. τρίκογχος ναός
- Κόκκινο Νερό. Ανώνυμος ναός στο οικόπεδο Γ. Τ&sigm
- ΑΡΧΑΙΑ ΚΑΣΘΑΝΙΑ
- ΑΡΧΑΙΑ ΡΙΖΟΥΣ
- ΠΡΩΗΝ ΔΗΜΟΣ ΕΥΡΥΜΕΝΩΝ >
-
ΠΡΩΗΝ ΔΗΜΟΣ ΛΑΚΕΡΕΙΑΣ
>
- Λακέρεια αρχαία πόλη
- Κάστρο,Αμυγδαλης
- Οικισμός της Παλιόσκαλας
- ΦΡΟΥΡΙΟ ΚΑΣΤΡΙ
- ΑΡΧΑΙΑ ΛΑΤΟΜΕΙΑ
- Εκκλησιαστικό Μουσείο Ανατολής Αγιάς
- οικισμό της Παλιόσκαλας
- Πολιτιστικό Κέντρο της Ανατολής (παλιό Δημοτι&kapp
- ΤΟΥΜΠΑ ΔΗΜΗΤΡΑΣ
- Γεφύρι Ανατολής
- Γεφύρι Δήμητρας:
- ΒΥΖΑΝΤΙΝΟ ΚΑΣΤΡΟ ΣΤΟ ΚΑΣΤΡΙ
- Προϊστορικός οικισμός της Δήμητρας
- Θολωτοί τάφοι Μαρμαρίνης
- Αρχαία λατομεία μαρμάρου,
-
ΠΡΩΗΝ ΔΗΜΟΣ ΑΓΙΑΣ
>
- ΓΑΚ
- ΜΝΗΜΕΙΑ
- ΩΔΕΙΟ ΑΓΙΑΣ
-
ΤΟΠΙΚΕΣ ΓΙΟΡΤΕΣ
>
- ΑΠΟΚΡΙΕΣ
- ΑΓΙΑ Αγίων Αντωνίων
- Αγιώτικο Πανηγύρι
- ΑΓΙΑΣ ΜΗΛΟΥ
- «Συνάξεως των Αγιωτών Αγίων» και της Εθνικής &Alpha
- ΑΓΙΑΣ ΑΠΕΛΕΥΘΕΡΩΣΗ
- Εθνικης αντιστασης
- εθνικης αντιστασης Μαρμαρίνη
- ΜΟΥΣΙΚΟ ΦΕΣΤΙΒΑΛ ΜΕΤΑΞΟΧΩΡΙΟΥ
- ΚΕΡΑΣΙΟΥ ΜΕΤΑΞΟΧΩΡΙ
- Ανταμωμα Νιβολιανιτών
- ΜΟΥΣΙΚΟ ΦΕΣΤΙΒΑΛ ΜΕΤΑΞΟΧΩΡΙΟΥ
- ΑΓΙΟΚΑΜΠΟΣ ΤΩΝ ΦΩΤΩΝ >
- Ποταμιά Σταυροπροσκύνηση
- ΑΝΑΤΟΛΗ ΜΑΝΙΤΑΡΙΟΥ
- Ανταλλαγές παραδοσιακών σπόρων
- ΕΛΑΦΟΣ ΠΑΝΑΓΙΑ ΚΑΜΠΑΝΑ
- Δήμητρα Αγίου Αθανασίου
- ΑΜΥΓΔΑΛΗ ΙΩΑΝΝΟΥ ΠΡΟΔΡΟΜΟΥ
- ΕΛΑΦΟ ΜΝΗΜΟΣΥΝΟ
- Καστρίου Αγίου Δημητρίου
- Σωτηρίτσα, Αγ.Κων/νου και Ελένη
- ΓΕΡΑΚΑΡΙ ΑΓΙΟΥ ΣΥΜΕΩΝ
- Πασχαλόγιορτα - >
- Ομόλιο Γενέθλια της Θεοτόκου 7-8/9 στο
- ΤΑ ΔΩΡΑ ΤΗΣ ΓΗΣ >
- Γιορτη καλαμποκιου ακτινιδιου ΟΜΟΛΙΟ
- Γιορτή της θαλάσσης
- ΣΑΡΔΕΛΑΣ ΣΤΟΜΙΟ
- ΚΑΣΤΑΝΟΥ ΜΕΛΙΒΟΙΑΣ
- ΚΑΣΤΑΝΟΥ ΣΤΗΝ ΚΑΡΙΤΣΑ
- Μαρίνου Αντύπα
- ΜΑΡΜΑΡΙΝΗ ΒΡΙΑΒΑΣ ΕΘ.ΑΝΤΙΣΤΑΣΗΣ
- Αλώνια Ανατολή
- Δήμητρα του Αγίου Αθανασίου
- Ανταλλαγές σπόρων
- Σκλήθρο Γιορτή Μανιταριού >
- Ο Διάπλους του Φιλοκτήτη
- ΜΕΛΒΟΙΑ ΑΓΙΑ ΠΑΡΑΣΚΕΥΗ
- ΦΙΛΟΚΤΗΤΕΙΑ
- ΒΕΛΙΚΑ ΘΕΟΛΟΓΟΥ 8 ΜΑΙΟΥ
- ΒΕΛΙΚΑ Ο Διάπλους του Φιλοκτήτη
- ΜΕ ΘΕΑ ΤΗ ΘΑΛΑΣΣΑ
- ΘΡΗΣΚΕΥΤΙΚΟΣ
- ΜΟΥΣΕΙΑ >
- ΔΗΜΟΤΙΚΗ ΒΙΒΛΙΟΘΗΚΗ ΑΓΙΑΣ
- ΗΡΑΚΛΕΙΔΙΟ ΙΔΡΥΜΑ
- ΘΕΑΤΡΑ
- ΑΡΧΟΝΤΙΚΑ >
-
ΣΥΛΛΟΓΟΙ Συνεταιρισμοί
>
- ΜΕΛΙΒΟΙΑΣ ΟΜΗΡΟΣ ΚΑΙ ΧΟΡΕΥΤΙΚΟ
- ΑΓΙΑ ΔΗΜΟΤΙΚΗ ΧΟΡΩΔΙΑ
- ΣΥΛΛΟΓΟΣ ΣΑΡΑΚΑΤΣΑΝΑΙΩΝ ΑΓΙΑΣ >
- ΑΓΙΑ ΜΙΛΤΙΑΔΗΣ ΔΑΛΛΑΣ >
- ΑΓΙΑΣ ΑΙΜΟΔΟΤΩΝ ΑΓΙΟΣ ΑΝΤΩΝΙΟΣ
- Αγιά Σύλλογος Καρδιοπαθών «Όσιος Συμεών ο
- Αγιάς Μουσικός Σύλλογος-Χορωδία
- Αγιάς Εμπορικός Σύλλογος
- Αγιάς Πολιτιστικός Σύλλογος Δήμου Αγιάς
- Αγιάς Μουσικός Σύλλογος-Χορωδία
- Πολιτιστικός Σύλλογος Καρίτσας Καλυψώ
- Αγιάς Σύλλογος Γυναικών
- Αγιά Σύλλογος Αγιωτών στην Αθήνα
- ΑΓΙΑΣ ΕΜΠΟΡΙΚΟΣ ΣΥΛΛΟΓΟΣ
- ΑΓΙΑΣ ΑΓΡΟΤΙΚΟ ΣΥΝΕΤΑΙΡΙΣΜΟ
- ΑΓΙΑΣ ΚΥΝΗΓΕΤΙΚΟΣ ΣΥΛΛΟΓΟΣ
- Αγιάς Αθλητικός Οργανισμός Δήμου
- Μεταξοχωρίου Χορωδία γυναικών -
- Μεταξοχωριου Πολιτιστικός Εξωραϊστικός Σύ&lambd
- Μεγαλόβρυσου Εξωραϊστικος Σύλλογος
- Νερομύλων Πολιτιστικός Σύλλογος
- Ανάβρας Σύλλογος Γυναικών
- Αετολόφου Πολιτιστικός Σύλλογος
- Αετολόφου Σύλλογος Γυναικών .
- Ποταμιάς Σύλλογος Γυναικών
- Ελάφου Εξωραϊστικός Σύλλογος
- ΓΕΡΑΚΑΡΙΟΥ Μ.Π.Σ. ΓΥΝΑΙΚΩΝ
- ΓΕΡΑΚΑΡΙΟΥ ΓΥΝΑΙΚΕΙΟΣ ΑΓΡΟΤΙΚΟΣ ΣΥΝΕΤΑΙ
- Δήμητρας Πολιτιστικός Εξωραϊστικός Σύλλο&g
- Αμυγδαλής Πολιτιστικός Σύλλογος Γυναικών
- Καστρίου Πολιτιστικός Σύλλογος Γυναικών
- Ανατολιτών Πολιτιστικός Σύλλογος "Ιωάννης ο
- Μαρμαρίνης Πολιτιστικός Σύλλογος
- ΜΕΛΙΒΟΙΑΣ ΑΙΜΟΔΟΤΩΝ
- Σκήτης Περιβαλλοντικός Σύλλογος
- ΣΚΛΗΘΡΟΥ Πολιτιστικός Σύλλογος
- ΣΩΤΗΡΙΤΣΑΣ ΕΞΩΡΑΪΣΤΙΚΟΣ - ΠΟΛΙΤΙΣΤΙΚΟΣ ΣΥΛ&Lambda
- ΣΩΤΗΡΙΤΣΑ Σύλλογος Ενοικιαζομένων Δωματίων
- Αγιοκάμπου Σύλλογος Γυναικών
- ΑΓΙΟΚΑΜΠΟΥ ΣΥΛΛΟΓΟΣ ΕΠΑΓΓΕΛΜΑΤΙΩΝ
- Βελίκας Πολιτιστικός Σύλλογος "Φιλοκτήτη&sig
- ΒΕΛΙΚΑ Σύλλογος Ενοικιαζομένων Δωματίων Ν.&Lambd
- Ομολίου Πολιτιστικός Σύλλογος
- ΣΤΟΜΙΟΥ ΣΥΛΛΟΓΟΣ -ΕΝΟΙΚΙΑΖΟΜΕΝΩΝ ΔΩΜΑΤΙΩΝ
- Μορφωτικός Εξωρα'ι'στικός Σύλλογος Στομίου
- Δασικού Αγροτικού Συνεταιρισμού Τ.Κ. Καρίτσ&alpha
- ΑΠΟΔΗΜΟΙ ΘΕΣΣΑΛΟΙ
-
ΠΡΟΣΩΠΙΚΟΤΗΤΕΣ ΕΥΕΡΓΕΤΕΣ
>
- Μιλτιάδης Δάλλας
- Δημήτρη Αγραφιώτη
- ΓΙΑΤΡΟΣ ΚΑΛΕΡΓΗΣ
- Δημήτριος Ηρακλείδης
- Καρδάρας Τάκης
- Νικόλας Κανάβας
- Φίλιππος Σαμσαρέλος.
- Θεόδωρος Χατζημιχάλης
- ΚΑΡΑΜΠΑΤΣΑΣ ΙΩΑΝΝΗΣ
- ΑΘΑΝΑΣΙΟΣ ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΥ
- Γιώργος Γαρουφαλιάς
- ΕΥΣΤΡΑΤΙΑΔΗΣ
- Αλεξούλη Καλυψώ
- Μεθόδιος Ολυμπιώτης
- ΗΛΙΑΣ ΓΕΩΡΓΙΟΥ
- Κάρολος Βιανέλλι (Εξ Ιταλίας).
- ΓΙΑΝΝΗΣ ΣΑΚΕΛΛΙΩΝ
- Ιερόθεος Κακάλης
- Μ. Αντύπα
- Ο Θανατιώτης βουλευτής Στεφανίδης.
- ΓΙΑΝΝΗ ΓΑΛΛΟ
- Νίκου Ποταμίτη
- ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΥ ΛΩΡΗ
- Μεθόδιος Ολυμπιώτης
- Δημήτρης Αλαμάνος
- Αρχιμ. Νεκτάριος Δρόσος
- Παναγιώτης Κήπουρος
- ΔΗΜΗΤΡΙΟΥ ΧΑΤΖΗ
- Χάρης Τζίκας
- ΤΕΧΝΕΣ ΠΑΡΑΔΟΣΗ >
-
ΧΩΡΙΑ
-
ΤΟΥΡΙΣΜΟΣ
- ΠΑΡΑΛΙΕΣ ΤΟΥ ΔΗΜΟΥ ΑΓΙΑΣ ΛΑΡΙΣΑΣ
- ΑΡΧΑΙΟΛΟΓΙΚΟΣ >
- ΠΟΛΙΤΙΣΤΙΚΟΣ
-
ΘΡΗΣΚΕΥΤΙΚΟΣ
>
- ΠΗΓΕΣ
- ΛΙΜΑΝΙΑ
- ΦΑΡΟΙ
- ΔΙΑΜΟΝΗ >
- ΑΓΡΟΤΟΥΡΙΣΜΟΣ
- ΟΙΚΟΤΟΥΡΙΣΜΟΣ
- ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΙΚΟΣ >
- ΕΝΑΛΑΚΤΙΚΟΣ
- Ορειβατικός - περιπατητικός >
- ΘΑΛΑΣΙΟΣ ΥΠΟΒΡΥΧΙΟΣ ΚΑΤΑΔΥΤΙΚΟΣ >
- Θεραπευτικός - Ιαματικός
- Συνεδριακός
- περιπέτειας
- Κατασκήνωση >
- Εκπαιδευτικός
- ΠΑΡΑΔΟΣΗΣ ΛΑΙΚΗΣ ΤΕΧΝΗΣ
- ΚΥΝΗΓΙ
- ΑΕΡΑΘΛΗΤΙΣΜΟΣ
- ΠΟΔΗΛΑΤΟ ΒΟΥΝΟΥ
- ΑΡΧΙΤΕΚΤΟΝΙΚΟΣ >
- ΑΘΛΗΤΙΙΣΜΟΣ
-
ΑΓΡΟΤΙΚΑ ΑΛΙΕΙΑ
- ΝΕΑ
- ΝΕΟΙ ΑΓΡΟΤΕΣ
- ΣΥΝΕΤΑΙΡΙΣΜΟΙ
- ΤΟΠΙΚΑ ΠΡΟΙΟΝΤΑ
- Αγροτικά Μηχανήματα
-
ΓΕΩΡΓΙΚΗ ΠΡΟΙΟΝΤΑ
>
- ΚΤΗΝΟΤΡΟΦΙΑ >
- ΠΤΗΝΟΤΡΟΦΙΑ
- μεταξοσκωληκας
- ΜΕΛΙΣΣΟΚΟΜΙΑ
- ΚΡΑΣΙ ΟΙΝΟΠΑΡΑΓΩΓΗ
- ΑΛΙΕΙΑ
- ΕΝΑΛΛΑΚΤΙΚΕΣ ΚΑΛΙΕΡΓΕΙΕΣ
- ΒΙΟΛΟΓΙΚΕΣ ΚΑΛΙΕΡΓΕΙΕΣ
- Έγγειες Βελτιώσεις
- ΥΔΑΤΙΚΟΙ ΠΟΡΟΙ » ΠΛΗΜΜΥΡΕΣ ΠΛΗΜΜΥΡΕΣ Στις 18/9/2007, τ
- ΠΟΠ-ΠΓΕ-Ιδιότυπο Παραδοσιακό Προϊόν
- ΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΑ
-
ΤΙ ΕΙΝΑΙ ΤΟ ΨΗΦΙΔΩΤΟ
- ΜΗΝΥΣΗ ΓΚΟΥΝΤΑΡΑ
- ΤΑ ΝΕΑ ΤΟΥ ΔΗΜΟΥ ΑΓΙΑΣ
-
ΔΑΣΙΚΟΙ ΧΑΡΤΕΣ
- ΙΣΤΟΡΙΚΟ
- ΓΕΝΙΚΑ
- ΤΕΧΝΙΚΑ ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΤΙΚΑ
- ΚΩΔΙΚΟΙ ΕΚΤΑΣΕΩΝ
- ΝΟΜΟΘΕΣΙΑ -ιΙΔΙΟΚΤΗΣΙΑ
- ΔΙΑΔΙΚΑΣΙΑ ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΜΟΥ
- ΤΕΛΕΥΤΑΙΑ ΝΕΑ
- ΕΚΤΑΚΤΟ ΔΗΜΟΤΙΚΟ ΣΥΜΒΟΥΛΙΟ
- ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΑ ΠΟΥ ΘΑ ΔΗΜΙΟΥΡΓΗΘΟΥΝ
- ΕΝΤΥΠΑ ΠΟΥ ΑΠΑΙΤΟΥΝΤΑΙ
- ΤΙ ΝΑ ΠΡΟΣΕΞΟΥΜΕ
- ΔΙΚΑΙΟΛΟΓΗΤΙΚΑ
- ΣΥΧΝΕΣ ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ
- ΕΝΣΤΑΣΕΙΣ ΑΝΤΙΡΡΗΣΕΙΣ >
- ΤΑ ΥΠΕΡ ΤΩΝ ΔΑΣΙΚΩΝ ΧΑΡΤΩΝ
- ΤΑ ΚΑΤΑ ΤΩΝ ΔΑΣΙΚΩΝ ΧΑΡΤΩΝ
- ΚΟΣΤΟΣ ΕΝΣΤΑΣΕΩΝ
- ΑΡΘΡΑ
- ΔΙΑΜΑΡΤΥΡΙΕΣ ΑΝΤΙΔΡΑΣΕΙΣ
- ΕΝΗΜΕΡΩΣΕΙΣ ΔΗΜΟΤΩΝ ΑΠΟ ΔΗΜΟ
- ΕΝΗΜΕΡΩΣΕΙΣ ΔΗΜΟΤΩΝ ΑΠΟ ΔΩΤΙΟ ΠΕΔΙΟ
- ΑΠΟΦΑΣΕΙΣ ΓΙΑ ΕΚΠΟΙΗΣΕΙΣ
- ΑΠΟΦΑΣΕΙΣ ΓΙΑ ΑΝΤΑΛΛΑΓΕΣ
- ΑΠΟΦΑΣΕΙΣ ΓΙΑ ΚΑΣΤΑΝΟΠΕΡΙΒΟΙΛΑ
- ΑΠΟΦΑΣΕΙΣ ΓΙΑ ΔΕΞΑΜΕΝΕΣ
- ΑΛΛΟΙ ΔΗΜΟΙ ΔΗΜΟΤΙΚΑ ΣΥΜΒΟΥΛΙΑ
- ΦΩΤΟΕΡΜΗΝΕΙΑ
- ΚΕΙΜΕΝΑ ΜΟΥ
- ΝΕΑ ΑΝΑΚΟΙΝΩΣΕΙΣ
- ΒΗΜΑΤΑ ΓΙΑ ΟΛΗ ΤΗΝ ΔΙΑΔΙΚΑΣΙΑ
- ΑΛΛΕΣ ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΕΣ
- ΠΕΡΙΟΥΙΑ ΔΗΜΟΥ ΑΓΙΑΣ
- Α
- ΔΙΑΠΙΣΤΩΣΕΙΣ ΣΦΑΛΜΑΤΑ
- ΗΜΑΤΑ ΓΙΑ ΟΛΗ ΤΗΝ ΔΙΑΔΙΚΑΣΙΑ
- ΑΛΛΕΣ ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΕΣ
- ΠΕΡΙΟΥΣΙΑ ΝΕΟΥ ΔΗΜΟΥ ΑΓΙΑΣ
- Η χρυσή παρακαταθήκη
- ΠΑΛΙΟΣ ΑΙΓΙΑΛΟΣ ΒΕΛΙΚΑΣ ΑΓΙΟΚΑΜΠΟΥ
- ΔΩΤΙΟΝ ΠΕΔΙΟΝ