ΤΙ ΕΙΝΑΙ ΤΟ ΨΗΦΙΔΩΤΟ ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΟΥ ΨΗΦΙΔΩΤΟΥ. ΕΛΛΗΝΙΣΤΙΚΑ ΨΗΦΙΔΩΤΑ ΒΥΖΑΝΤΙΝΑ ΨΗΦΙΔΩΤΑ ΣΥΓΧΡΟΝΑ ΨΗΦΙΔΩΤΑ ΨΗΦΙΔΩΤΑ ΑΝΑ ΤΟΝ ΚΟΣΜΟ ΠΕΡΙΟΧΕΣ ΜΕ ΨΗΦΙΔΩΤΑ ΕΡΓΑΛΕΙΑ ΓΙΑ ΨΗΦΙΔΩΤΑ ΔΕΙΓΜΑΤΟΛΟΓΙΑ ΚΟΝΙΑΜΑΤΑ ΣΕΜΙΝΑΡΙΑ ΨΗΦΙΔΩΤΟΥ ΣΧΟΛΕΣ ΨΗΦΙΔΩΤΟΥ ΚΑΛΛΙΤΕΧΝΕΣ ΣΥΝΤΗΡΗΣΗ ΨΗΦΙΔΩΤΟΥ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΕΙΣ ΨΗΦΙΔΩΤΟΥ ΤΑ ΨΗΦΙΔΩΤΑ ΜΟΥ
ΕΛΛΗΝΙΣΤΙΚΑ ΨΗΦΙΔΩΤΑ
Το περισσότερο γνωστό και ευρύτερα δημοσιευμένο ελληνιστικό ψηφιδωτό από την Ταρσό είναι ένα βοτσαλωτό ψηφιδωτό, που αποκαλύφθηκε κατά τις αμερικανικές ανασκαφές τη δεκαετία 1930-1940. Βρέθηκε στο εσωτερικό μιας ελληνιστικής οικίας, που ανήκει στο δεύτερο από τα τρία αποκαλυφθέντα οικιστικά σύνολα της πόλης, το επονομαζόμενο «Δεύτερο Ελληνιστικό Τμήμα (Unit)». Το ψηφιδωτό, που έχει διαστάσεις 3,10x1,90 μ., βρίσκεται στο νότιο τμήμα του «Δωματίου 6» και πιθανόν κοσμούσε το άνοιγμα της εισόδου του. Στην περιφέρειά του φέρει ταινίες επαναλαμβανόμενων μοτίβων (κύμα, πλοχμό,αστραγάλους), ενώ η υπόλοιπη επιφάνεια διακρίνεται σε τρία ορθογώνια τμήματα. Τα δύο πλαϊνά κοσμούνται με ανθέμια και τροχούς επάνω σε μαύρο τοπίο, ενώ το κεντρικό με ένα ρόδακαεγγεγραμμένο σε κύκλο, και τέσσερα δελφίνια επάνω σε λευκό τοπίο. Τα βότσαλα είναι χρώματος λευκού, μπλε-μαύρου, και κόκκινου. Το ψηφιδωτό χρονολογείται στο β΄ μισό του 3ου/αρχές 2ου αιώνα π.Χ.
Ένα τεχνοτροπικό στοιχείο που εμφανίζεται από τα τέλη του 3ου αι. π.Χ., και που συναντάται και εδώ, είναι η απόδοση μαύρων μοτίβων και μορφών επάνω σε λευκό τοπίο (και συγκεκριμένα στο κεντρικό ορθογώνιο τμήμα), ενώ μέχρι τότε επικρατούν τα μοτίβα και οι μορφές λευκού χρώματος επάνω σε μαύρο τοπίο.1Από το β΄ τρίτο του 3ου αιώνα εμφανίζεται επίσης αυστηρότερη γεωμετρική διάρθρωση και υποχώρηση της πλαστικής απόδοσης. Αξίζει να σημειωθεί ότι η διακόσμηση της κεντρικής επιφάνειας αναπτύσσεται συμμετρικά και ότι τα μοτίβα αποδίδονται χονδροειδώς σε σχέση με εκείνα άλλων βοτσαλωτών ψηφιδωτών, όπως της Ολύνθου στη Μακεδονία,2 της Κορίνθου (Υστερη Κλασική εποχή)3 και της Μότυας στη Σικελία4 (3ος αι. π.Χ.), κάτι που γίνεται περισσότερο εμφανές στο σχηματισμό του ιωνικούκυματίου.
Οπωσδήποτε, η εικόνα που έχουμε για τα ψηφιδωτά της Ταρσού είναι περιορισμένη και κατά πάσα πιθανότητα αυτό οφείλεται στο τυχαίο των ανασκαφών. Ωστόσο, υπάρχουν στοιχεία που επιτρέπουν την ένταξη του συγκεκριμένου παραδείγματος σε ένα γενικότερο πλαίσιο. Το ψηφιδωτό αυτό ανήκει στην κατηγορία των ύστερων βοτσαλωτών ψηφιδωτών, η παραγωγή των οποίων συνεχίζεται μέχρι το 2ο αι. π.Χ. Τα βοτσαλωτά ψηφιδωτά παρουσιάζουν σταδιακά απλοποίηση στο σχέδιο και απομάκρυνση από τη ζωγραφική ποιότητα, που παρατηρείται σε πρωιμότερα βοτσαλωτά ψηφιδωτά, όπως της Πέλλας (ύστερος 4ος αι. π.Χ).5 Επιπλέον, η επικράτηση μιας διχρωμίας, δηλαδή του λευκού και του μαύρου, αποτελεί έναν αναχρονισμό, που προβάλλει πρωτίστως το διακοσμητικό χαρακτήρα της παράστασης. Από τα Πρώιμα Ελληνιστικά χρόνια τα βοτσαλωτά ψηφιδωτά αρχίζουν να εμφανίζονται στα νησιά και τη Μικρά Ασία – ενώ μέχρι τότε εντοπίζονταν σχεδόν αποκλειστικά στην ηπειρωτική Ελλάδα. Δεν μπορούμε να μη λάβουμε υπόψη το στοιχείο της επιρροής από την κεντρική Ελλάδα. Ωστόσο, οι κατά τόπους παραγωγές παρουσιάζουν ιδιαιτερότητες στην εξέλιξή τους, οι οποίες υπαγορεύουν ανεξάρτητες μελέτες και όχι αυστηρή ένταξή τους στη γενικότερη τεχνοτροπική ακολουθία του είδους. Οπωσδήποτε πάντως τα βοτσαλωτά ψηφιδωτά αποτελούσαν μια οικονομικότερη λύση και εξακολουθούν ως ένα βαθμό να αντανακλούν τις δυνατότητες των δημιουργών τους.
Ψηφιδωτό της Σχολής του ΠλάτωναΤο ψηφιδωτό περιέχει επτά ηλικιωμένους γενειοφόρους άνδρες που ίστανται ή κάθονται γύρω από μια εξέδρα, ενώ συνομιλούν ή κάνουν διάλογο μεταξύ τους. Η γύρω περιοχή χαρακτηρίζεται από δύο κίονες με επιστύλιο, έναν κορμό δέντρου και ένα ηλιακό ρολόι που είναι τοποθετημένο επάνω σε κίονα. Στο βάθος δεξιά διακρίνουμε την κορυφή ενός λόφου ή βράχου, περιτοιχισμένου. Ο άνδρας στη μέση της σκηνής κρατάει στο χέρι του ένα ραβδάκι και δείχνει με αυτό προς την υδρόγειο σφαίρα που είναι τοποθετημένη στο έδαφος μέσα σε ένα πλαίσιο.
Ερμηνεία Το ψηφιδωτό ερμηνεύεται ως η σχολή του Πλάτωνα. Ο Sogliano θέλει τον εικονιζόμενο βράχο για την Ακρόπολη και τοποθετεί την σκηνή στην Ακαδημία του Πλάτωνα. Σύμφωνα με αυτή την εκδοχή, κεντρικό πρόσωπο είναι ο Πλάτωνας, ενώ διδάσκει. Μια παρόμοια σκηνή είναι γνωστή και από άλλο μωσαϊκό που βρίσκεται στην Villa Albani. Με την ερμηνεία αυτή συμφώνησαν αρχικά και άλλοι, οι E. Petersen και Diels, ενώ διαφώνησαν οι Chiappelli και Stein, οι οποίοι ερμήνευσαν τα πρόσωπα ως εξής (από αριστερά προς δεξιά): Ζήνων, Αριστοτέλης, Πυθαγόρας, Επίκουρος, Πλάτων, Σωκράτης και Θεόφραστος. Σύμφωνα με μια τρίτη εκδοχή πρόκειται για την τον Διονύσιο των Συρακουσών που επισκέπτεται τον Πλάτωνα στην Αθήνα. |