Αρχοντικό Φαβρ
Συγχρόνως, η ανάπτυξη της περιοχής προσέλκυσε για
εγκατάσταση κατοίκους άλλων περιοχών, κυρίως γιατρούς, αλλά και ξένους, όπως τους επιχειρηματίες Ευγένιο και Στεφανία Φάβρ, που εγκαταστάθηκαν το 1872 στο Μεταξοχώρι και ασχολήθηκαν με το εμπόριο. Το εντυπωσιακό, ερειπωμένο αρχοντικό των Φαβρ υψώνεται στην είσοδο του οικισμού. Ο χρόνος, η υγρασία και ο αέρας έχουν παίξει τον ρόλο τους ώστε η όψη του να αποκαλύπτει πλέον ελάχιστα για τη συναρπαστική ιστορία των ανθρώπων που το έφτιαξαν και το κατοίκησαν. Ο Ελβετός βαρόνος Ευγένιος Φαβρ και η αγαπημένη του Στεφανία, χορεύτρια των Μουλέν Ρουζ, ήρθαν στο χωριό το 1872 φέρνοντας μαζί τα πλούτη και την ευρωπαϊκή κουλτούρα τους. Το 1876 έφτιαξαν το σπίτι το οποίο ήταν πραγματικά τεράστιο, αφού κάθε όροφος έφτανε τα 300 τ.μ. Το διακόσμησαν με ακριβά έπιπλα και τοιχογραφίες, ενώ παράλληλα έκαναν πρωτοποριακές επενδύσεις στο Μεταξοχώρι: νοίκιασαν τα εκκλησιαστικά κτήματα, ασχολήθηκαν με το εμπόριο γιδόμαλλου, έστησαν εργοστάσια κηροποιείας, σαπωνοποιίας, μακαρονοποιίας και μεταξιού. Ο βαρόνος έγινε έτσι ένας άτυπος πρεσβευτής του τόπου επί τουρκοκρατίας. Η Στεφανία, γνωστή στο χωριό ως Μαντάμα, εντυπωσίαζε τους ντόπιους κατεβαίνοντας με τα καπελίνα και τα καλοραμμένα ρούχα της στο χωριό έγινε μάλιστα και προστάτιδα των γυναικόπαιδων. Στην ιστορία του ζεύγους, πάντως, το τέλος δεν υπήρξε αίσιο καθώς η απιστία της Μαντάμας με τον Ιταλό οικονόμο τους, έκανε τον βαρόνο να πνιγεί στον Πηνειό! Η υιοθετημένη κόρη τους δεν έκανε απογόνους. Ετσι η γενιά των Φαβρ έσβησε και το μόνο που έχει μείνει να τους θυμίζει είναι το κέλυφος του αλλοτινού λαμπρού αρχοντικού τους. Ένας Άνθρωπος – Ένας Τόπος Σάββατο, 22 Αυγούστου 2009, 17:07 Ιστορίες ανθρώπων, που στο πέρασμά τους από έναν τόπο, άφησαν τα ίχνη και τα σημάδια τους λιγότερο ή περισσότερο εμφανή και ανεξίτηλα Κάρολος και Ιούλιος (Τζούλιο) Βιανέλλι σε Μεταξοχώρι και Λάρισα Η ιστορία των δύο αυτών ανδρών συνδέεται με το ζεύγος Φαβρ στο Μεταξοχώρι Αγιάς (άρθρο στη σειρά, της 19ης Ιουλίου 2009) και με την οικογένεια Μαρκίδου στη Λάρισα, στα τέλη του 19ου αι. και στις πρώτες δεκαετίες του 20ού αι. Οι λιγοστές πληροφορίες μας προέρχονται από τα συγγράμματα και τις πηγές για το Μεταξοχώρι και το ζεύγος Φαβρ, από το πολύτιμο σύγγραμμα του αείμνηστου Ιω. Σακελλίωνα για το φιλέλληνα Κάρολο Βιανέλλι και από τις πληροφορίες και θύμησες της συνταξιούχου δασκάλας, Αριστέας (Ρίτας) Μαρκίδου-Παππά. Ο Κάρολος Βιανέλλι καταγόταν από την Ιταλία και σπούδαζε γιατρός. Εργάστηκε στο αρχοντικό των Ευρωπαίων Φαβρ (Ευγένιος και Στεφανία) στο Μεταξοχώρι της Αγιάς, ως διευθυντής στις γεωργικές και κτηνοτροφικές επιχειρήσεις τους. Οι μέθοδοί του στις καλλιέργειες ήταν πρωτοποριακοί. Και οι τρεις ήρθαν στην Ελλάδα το 1870, διέμεναν τα πρώτα χρόνια στο Βόλο, όπου οι Φαβρ είχαν ιδιόκτητο σπίτι στην παραλία, και κατόπιν εγκαταστάθηκαν το 1872 στο Μεταξοχώρι. Ήταν και οι τρεις αξιόλογοι, ευγενείς, μορφωμένοι και φιλελεύθερα πνεύματα. Οι γνωριμίες τους ήταν πολλές και είχαν την προστασία της Γαλλικής Κυβέρνησης και του Γαλλικού Προξενείου. Το ζεύγος Φαβρ αρχικά δραστηριοποιήθηκε στην Άφησσο του Πηλίου, ενώ αργότερα στο Μεταξοχώρι πρόσφερε εργασία στους κατοίκους με τις επιχειρήσεις του στη μεταξουργία, το εμπόριο γίδινου μαλλιού, τη μακαρονοποιία κυρίως και λιγότερο την οινοποιία, συμβάλλοντας στην κοινωνική και οικονομική πρόοδο της περιοχής. Η Στεφανία Φαβρ έζησε ως το 1913, σε βαθιά γεράματα. Το τέλος των δύο ανδρών υπήρξε τραγικό. Ο Ευγένιος Φαβρ βρέθηκε πνιγμένος στον Πηνειό (πιθανή εκδοχή η αυτοκτονία), ενώ ο Κάρολος Βιανέλλι το 1916 χτυπήθηκε κατά λάθος από σφαίρα πιστολιού, του συζύγου της ανεψιάς του. Η φιλελληνική δράση και των τριών αυτών ανθρώπων άγγιξε τα όρια της αυταπάρνησης και της αυτοθυσίας. Αγάπησαν πολύ το Μεταξοχώρι και τη γύρω περιοχή και την «έκαναν» δεύτερη πατρίδα τους. Ο Κάρολος Βιανέλλι με τη Στεφανία Φαβρ φρόντισαν για τη διάσωση δημόσιων αρχείων (Υποθηκοφυλακείου Αγιάς) στο αρχοντικό, καθώς και περιουσιών των ανθρώπων του τόπου, ενώ αγωνίστηκαν ακόμα και για τη ζωή αυτών. Στο αρχοντικό των Φαβρ υψώθηκε η γαλλική σημαία και με τη βοήθεια και του Γάλλου Πρόξενου στο Βόλο, Ιουλίου Ροζού, αποφεύχθηκαν καταστροφές και πυρπολήσεις, όχι μόνο του Μεταξοχωρίου αλλά και της επαρχίας. Στην οικία αυτή, το «άσυλο» των χριστιανών και των επαναστατών, βρήκαν πολλοί στέγη, τροφή και ένδυση. Ευχαριστήριες επιστολές για τη δράση τους δέχτηκαν οι Φαβρ και ο Βιανέλλι από το Διευθυντή του Υπ. Παιδείας, Φ. Γεωργαντά (παιδαγωγός, ο οποίος είχε φιλοξενηθεί μάλιστα στο αρχοντικό), το Δήμο Δωτίου, τον Υπουργό Εσωτερικών Γ. Κόρπα και τον Εισαγγελέα Πρωτοδικών Λάρισας. Το αρχείο Φαβρ, που βρίσκεται σήμερα στα ΓΑΚ Αγιάς, περιλαμβάνει επίσης ένα τηλεγράφημα του βασιλιά Κων/νου με τις ευχαριστίες του προς τη Στεφανία Φαβρ για τις πολύτιμες υπηρεσίες της κατά την τουρκική κατοχή του 1897. Τον Κάρολο, που «έπαιζε» τον πρώτο ρόλο, χαρακτήριζε η φιλανθρωπία, η διάθεση και η αφοσίωσή του σ’ αυτούς που είχαν ανάγκη, καθώς και η ακούραστη προστασία και συμπαράστασή του προς τους κατοίκους του χωριού, τους κυνηγημένους, τα δύσκολα χρόνια της Θεσσαλικής Επανάστασης του 1878 και του άτυχου πολέμου του 1897. Το 1876 ο Κάρολος Βιανέλλι παρότρυνε τον Ευγένιο Φαβρ να νοικιάσει την ακίνητη περιουσία της Μονής του Αγ. Ιω. Θεολόγου Μελιβοίας, για να μη δημευτούν από την Οθωμανική Κυβέρνηση τα πολεμοφόδια, που βρέθηκαν στη μονή. Συνεργάστηκε κατόπιν με το φιλέλληλα συνταγματάρχη Σούτερ, που έδρασε στην επαρχία της Αγιάς (1877-79), παρέχοντάς του πληροφορίες για τις κινήσεις του τουρκικού στρατού και δίνοντας τροφή για το τμήμα του, πεζοπορώντας μερόνυχτα με κίνδυνο να τουφεκιστεί από τους Τούρκους. Οδήγησε τον Άγγλο πρόξενο, Λόγκφοντ, να δει τα απανθρακωμένα και παραμορφωμένα πτώματα των 9 προκρίτων του χωριού Βουλγαρινή (σημ. Έλαφος Αγιάς), που σφαγιάστηκαν από τους Τούρκους το 1878, και υπέγραψαν μαζί σχετική έκθεση προς τη Βρετανική Κυβέρνηση. Σπουδαιότερη όμως υπήρξε η συμβολή του κατά τον ατυχή πόλεμο του 1897. Όταν έμαθε ότι 12 οικογενειάρχες της Μελιβοίας και της Ποταμιάς, είχαν καταδικαστεί από τους Τούρκους ως ένοχοι εγκληματικών πράξεων, άλλοι σε θάνατο και άλλοι σε εξορία στο Φεζάν της Αφρικής, αφού μάταια προσπάθησε ο Πρόξενος της Γαλλίας, Ιούλιος Ροζού, αυτός με τις προσπάθειες και τις ενέργειές του κατόρθωσε να τους σώσει και να επιστρέψουν το Πάσχα του 1898 στα σπίτια τους. Δυστυχώς όμως (όπως αναφέρει ο Ιω. Σακελλίωνας), ο φθόνος κυρίευσε την τοπική κοινωνία αλλά και την οικία των Φαβρ, με αποτέλεσμα να μην αναγνωρισθεί έγκαιρα η αξία του έργου του Κάρολου Βιανέλλι, και ο ίδιος να αποχωρήσει δυστυχής από το Μεταξοχώρι. Ο Ιούλιος (Τζούλιο) Βιανέλλι υπήρξε Υποπρόξενος της Ιταλίας στο Βόλο. Προφανώς, λόγω της δικής του ιδιότητας, βρέθηκε στην Ελλάδα και ο Κάρολος, την ακριβή σχέση των οποίων μεταξύ τους δεν γνωρίζουμε, παρά μόνο εικάζουμε (ίσως λόγω της ομοιότητάς τους στις φωτογραφίες): Ήταν αδέλφια; Ξαδέλφια; Κατά τις τακτές επισκέψεις του στη Λάρισα, ο Ιούλιος διέμενε στο αρχοντικό της οικογένειας Μαρκίδου, καθώς τον συνέδεε φιλία με τον Γιάννη Μαρκίδη, γιο του Αγιώτη, Θεόδωρου Μαρκίδη, ράφτη και ιδιοκτήτη του οικήματος. Φιλία, η οποία συνεχίστηκε και μετά την επάνοδο του πρώτου στη γενέτειρά του, την Ιταλία (Βενετία;), με αλληλογραφία, καρτ-ποστάλ και φωτογραφίες. Οι δυο τους επισκέπτονταν συχνά το Μεταξοχώρι για να συναντήσουν τον Κάρολο Βιανέλλι και το ζεύγος Φαβρ, με τους οποίους γνωρίζονταν προφανώς από την περίοδο που διέμεναν στο Βόλο. Εξάλλου, οι ξένοι που έφθαναν τότε στην Θεσσαλία, έρχονταν σε επαφή μεταξύ τους μέσω των Προξενείων τους και «σχημάτιζαν» δικούς τους κύκλους γνωριμιών και επαφών. Ίσως και η δική του συμβολή, με την ιδιότητά του, να ήταν πολύτιμη, στο έργο του Κάρολου. Στη βιβλιογραφία απαντάται και ένα άλλο μέλος της ενετικής καταγωγής, οικογένειας Βιανέλλι, ο Ιάκωβος, καθώς και ο γιος, ο Βίκτορας, που διετέλεσε εφημέριος στο Βόλο (1931-1940). Δίκαια θα αναρωτάται κάποιος, νεότερος ή παλιότερος, το σκοπό της σειράς αυτής των άρθρων. Δεν είναι άλλος από την αξία της ά γ ρ α φ η ς ιστορίας, και δη της τοπικής, αυτής που πολλές φορές υπήρξε ισάξια της «επίσημης». Πρέπει το έργο κάποιων ανθρώπων να παραμένει ζωντανό και αλώβητο. Να μην αγνοείται η προσφορά τους και η θυσία τους. Η ιστορική μνήμη, όπως και η ιστορική λήθη, υπήρξαν πολύτιμοι αρωγοί στην πορεία των ανθρώπων.
ΟΔΟΣ ΣΤΕΦΑΝΙΑΣ ΦΑΒΡ
Πρόλογος Κάθε δρόμος έχει μια ονομασία. Άλλες γνωστές, παρμένες από την Ιστορία ή τη Γεωγραφία της Ελλάδας (κυρίως) άλλες όμως άγνωστες στο ευρύ κοινό, παρμένες από την τοπική Ιστορία και Γεωγραφία. Όλοι, για παράδειγμα, οι Έλληνες ξέρουν τι έγινε στις 25 Μαρτίου ή ποιός ήταν ο Παπαφλέσσας ή ο Όμηρος και πού είναι η Μακεδονία ή ο Πηνειός. Πόσοι όμως από τους επισκέπτες μας - ή ακόμα και από τους ντόπιους - ξέρουν τι έγινε στην περιοχή μας στις 10 Φεβρουαρίου; Ποιός ήταν ο Κηπουρός ή ο Καννάβας; Πού είναι και τι ήτανε η Μελίβοια και γιατί η Βέροια συνδέεται με την Αγιά; Τι είναι ο Άμυρος; Ο Μεθόδιος Ολυμπιώτης; Ποιοί είναι αυτοί οι Αγιώτες Άγιοι; Θα προσπαθήσουμε με μια σειρά δημοσιεύσεων να αναδείξουμε την άγνωστη ιστορία των δρόμων της Αγιάς. Ένα εγχείρημα δύσκολο, αλλά ωραίο. Παρακαλούμε λοιπόν όποιον έχει στοιχεία για την ονομασία δρόμων της Αγιάς, να επικοινωνήσει μαζί μας στην ηλεκτρονική μας διεύθυνση: [email protected] Επειδή η στήλη δεν διεκδικεί δάφνες ιστορικού, κάθε βοήθεια, έστω και η πιο μικρή, έχει τεράστια σημασία και κάθε διόρθωση σε οποιαδήποτε ανακρίβεια εντοπίσετε είναι ευχαρίστως αποδεκτή. Σας ευχαριστούμε Κείμενο: Κατερίνα Παπαδοπούλου, Προϊσταμένη Γ.Α.Κ. Αγιάς ΣΤΕΦΑΝΙΑ ΦΑΒΡ (FAVRE) |
Η ύπαρξη αρχοντικών του 19ου αι. στο χωριό αποδεικνύει την ιδιαίτερη οικονομική ευημερία των κατοίκων του την περίοδο εκείνη και προσδίδει τα χαρακτηριστικά γνωρίσματα της ντόπιας αρχιτεκτονικής παράδοσης. Το 1872 ο Ελβετός Ευγένιος Φαβρ και η Γαλλίδα σύζυγος του Στεφανία, γνωστή ως "Μαντάμα", εγκαταστάθηκαν στο Μεταξοχώρι, νοίκιασαν εκκλησιαστικα κτήματα και ασχολήθηκαν με την επεξεργασία του μεταξοσκώληκα, την μακαρονοποιία και το εμπόριο γίδινου μαλλιού. Σήμερα το αρχοντικό τους (χτίστηκε το 1876) έχει καταρρεύσει αλλά κάποιες συντηρημένες τοιχογραφίες του ζωγράφου Αργυροπούλου συντηρούνται από την 5η Εφορεία Νεωτέρων Μνημείων. Το αρχοντικό του λόγιου Θεόδωρου Χατζημιχάλη, ο οποίος γεννήθηκε στο χωριό, κτίριο του 19αι., που ανήκει στον Δημ. Γεοργοβίτσα, αποτελεί σημαντική πηγή πληροφοριών για την τέχνη της κηροπλαστικής, καθώς διατηρεί εργαστήριο. Ο Ιερόθεος Κακκάλης, ηγούμενος της Μονής της Παναγίας στο Μεταξοχώρι (1839) και επίσκοπος Γαρδικίου (1880), κληροδότησε το πατρικό του σπίτι για τη λειτουργία του πρώτου Σχολείου Θηλέων (Παρθεναγωγείο). Σήμερα είναι Πολιτιστικό Κέντρο και φιλοξενεί διαλέξεις και παροδικές εκθέσεις.
|