ΑΝΩ ΑΜΥΓΔΑΛΗ (ΚΟΥΚΟΥΡΑΒΑ)
κι άλλος ένας άη Γιώργης... ατενίζει την αποξηραμένη λίμνη της Κάρλας και συλλογάται...
ΚΕΡΚΙΝΙΟ ΚΟΥΚΟΥΡΑΒΑ ΑΝΩ ΑΜΥΓΔΑΛΗ ΚΕΡΚΙΝΙΟ – ΚΟΥΚΟΥΡΑΒΑ – ΑΝΩ ΑΜΥΓΔΑΛΗ Ιστορική γεωγραφία Η απεικόνιση της κατανομής των αρχαίων πολισμάτων στη Θεσσαλία, δείχνει ότι, μεταξύ των αρχαίων πόλεων της ιστορικής περιόδου με πιο σημαντική τη Λάρισα, απαριθμούνται οι πόλεις Κερκίνιο1, Αρμένιο και Φερές. Ο Br. Helly πρότεινε την ταύτιση του Κερκινίου με τα ερείπια της Άνω Αμυγδαλής2, (δηλαδή Κουκουράβας) στην περιοχή της Πέτρας3. Σε σποραδικές μνείες για την Θεσσαλία, αναφορικά με πολιτικά και στρατιωτικά γεγονότα ο Έλληνας ιστορικός Προκόπιος4 αναφέρει «Ανενεώθη και επί Θεσσαλίας φρούρια τάδε. Αλκών, Λόσσονος, Γεροντική, Πέρβυλα, Κερκινέου5, Σκιδρεούς, Φράκελλαν». (4.4.3, 157 - 4.4.3, 165). Ο Br. Helly εντοπίζει το Κερκίνιο στην οδό από Μελίβοια προς τη Δημητριάδα. Είναι πολύ εύκολο, αν έχει κανείς υπόψη του τους αρχαίους οικισμούς, που βρίσκονται στην ανατολική περιφέρεια της θεσσαλικής πεδιάδας, να δείξει μια αληθινά καλή διάβαση με ένα δρόμο που οδηγεί από την Αγιά – Νότια του Αετολόφου – δια μέσου μικρής ανοικτής κοιλάδας ενός παραπόταμου του Άμυρου – στο χωριό Πρινιά. Στο βάθος αυτής της κοιλάδας ο ταξιδιώτης βρίσκει εύκολη είσοδο, [είναι ο παλιός δρόμος από Πρινιά προς Κουκουράβα], η οποία του επιτρέπει να κατεβεί πολύ γρήγορα στη θεσσαλική πεδιάδα. ------------------------------------------------------ Σ’ αυτό ακριβώς το σημείο βρίσκεται ένα οικοδόμημα αρχαίο – Κερκίνιο – που φαίνεται σπουδαίο και τοποθετείται στο σημείο όπου σήμερα βρίσκεται το χωριό Άνω Αμυγδαλή – Κουκουράβα, απ’ όπου κατεβαίνει κανείς μ’ ένα καλντερίμι κατ’ ευθείαν στην πεδιάδα σε λιγότερο από 20΄ λεπτά της ώρας6. Ο αρχαίος οικισμός ανευρίσκεται ανάμεσα στο χωριό Καστρί και στην Άνω Αμυγδαλή, σε ένα πλάτωμα, σε ύψος 3,30 μ. που ονομάζεται Καλαμάκι, και που εξέχει αρκετά από το υπόλοιπο όρος και στην νότια πλευρά, όπου βρίσκεται μια εγκαταλειμμένη μονή αφιερωμένη στο Πρόδρομο. Για την πόλη «Κερκίνιο» γνωρίζουμε μία αλλά ουσιαστική μαρτυρία από σύντομη αναφορά του Τίτου Λίβιου δηλαδή του Πολύβιου, για το έτος 199 π.Χ. Το θέρος του 199 π.Χ. το Κερκίνιο κατελήφθη και λεηλατήθηκε από τους Αίτωλούς και τους Αθαμάνες υπό την ηγεσία του Βασιλιά Αμύνανδρου. «Αυτές οι αιτίες τον Δαμόκριτο και τους άλλους Αιτωλούς επανέφεραν στους Ρωμαίους. Μετά την προσχώρηση του Αμυνάνδρου, Βασιλέως των Αθαμάνων, εξεκίνησαν να πολιορκήσουν το Κερκίνιον. Οι κάτοικοι (του Κερκινίου) έκλεισαν τις πύλες και δεν είναι βέβαιον, αν αυτό το έπραξαν επειδή πιέσθηκαν ή με τη θέλησή τους, επειδή είχαν εκεί μια βασιλική (= μακεδονική) φρουρά. Κατόπιν το Κερκίνιο μέσα σε λίγες μέρες καταλήφθηκε και πυρπολήθηκε. Όσοι διασώθησαν από τη μεγάλη καταστροφή, ελεύθεροι ή δούλοι, απήχθησαν μαζί με την υπόλοιπη λεία (πολέμου). Αυτός ο φόβος όλους όσους κατοικούσαν γύρω από το έλος της Βοιβηΐδας, τους εξανάγκασε να εγκαταλείψουν τους οικισμούς τους και να αναζητήσουν τα όρη …». Από το κείμενο αυτό του Τίτου Λίβιου αντλούμε μια ενδιαφέρουσα πληροφορία ότι δηλαδή η πόλη είχε Μακεδονική φρουρά. Το ενδιαφέρον αυτής της πληροφορίας είναι ότι μας δίδει επιχείρημα, έμμεσο μεν, αλλά σαφές, για την τοποθέτηση του Κερκινίου στην Άνω Αμυγδαλή. Η τοποθεσία βρίσκεται σε οδό που από την Αγιά διασχίζοντας το ανατολικό, μικρό θεσσαλικό λεκανοπέδιο (Νότια του Αετολόφου) διαμέσου της Πρινιάς προς Κουκουράβα, πολύ γρήγορα φθάνει κανείς στα Κανάλια (νότιο άκρο της θεσσαλικής πεδιάδας) και μετά στο Βόλο. Είναι πλέον σαφές και απόλυτα κατανοητό γατί μια Βασιλική Μακεδονική φρουρά βρισκόταν στο Κερκύνιο τα 199 π.Χ. Διότι, από εκεί η πιο ευθεία οδός προερχόμενη από το λεκανοπέδιο της Αγιάς, ένωνε τα Τέμπη με τη Δημητριάδα. Μία οδός, που οι Μακεδόνες χρησιμοποιούσαν συστηματικά7 και μέχρι τον Γ΄ Μακεδονικό πόλεμο. Μία αβίαστη ερμηνεία των πηγών, οδηγεί στο συμπέρασμα ότι ο Br. Helly, έχοντας κατανοήσει δια της «σωματικής του παρουσίας» την τοπογραφία – γεωγραφία της Αγιάς ανατρέπει παλαιότερες θέσεις8 ερευνητών που θεωρούσαν ότι δεν υπήρχε εκτός των Τεμπών κανένας δρόμος που να συνδέει Μακεδονία με Ελλάδα διά του Ομολίου προς Μελίβοια – Αγιά – Κερκίνιον – Βόλος9. Το Κερκίνιον μετά την πολιορκία του 199 π.Χ. δεν αναφέρεται, ούτε και στην εκστρατεία του Περσέα το 171 π.Χ. στη θεσσαλική πεδιάδα10. Η «οδός της Μαγνησίας» αποτελεί άξονα σύνδεσης μεταξύ Μακεδονίας και Δημητριάδας με κεντρικούς σταθμούς: Μελίβοια – Συκούριο – Κερκίνιο. Ο Bakhuizen αναφέρει: «Όταν εισέρχονται (οι Ρωμαίοι) στην τελική φάση του Γ΄ Μακεδονικού πολέμου, το 169 π.Χ. βλέπουμε ότι με την απώλεια της Θεσσαλίας η σύνδεση Μακεδονίας – Δημητριάδος περνάει από την ορεινή Μαγνησία: Ομόλιο – Μελίβοια – Δημητριάς». Και προσθέτει ότι η επίθεση κατά ΕΙΣΗΓΗΣΗ Αρχιμ. ΝΕΚΤΑΡΙΟΣ ΔΡΟΣΟΣ ΚΕΡΚΙΝΙΟ – ΚΟΥΚΟΥΡΑΒΑ – ΑΝΩ ΑΜΥΓΔΑΛΗ Ιστορική γεωγραφία Η απεικόνιση της κατανομής των αρχαίων πολισμάτων στη Θεσσαλία, δείχνει ότι, μεταξύ των αρχαίων πόλεων της ιστορικής περιόδου με πιο σημαντική τη Λάρισα, απαριθμούνται οι πόλεις Κερκίνιο1, Αρμένιο και Φερές. Ο Br. Helly πρότεινε την ταύτιση του Κερκινίου με τα ερείπια της Άνω Αμυγδαλής2, (δηλαδή Κουκουράβας) στην περιοχή της Πέτρας3. Σε σποραδικές μνείες για την Θεσσαλία, αναφορικά με πολιτικά και στρατιωτικά γεγονότα ο Έλληνας ιστορικός Προκόπιος4 αναφέρει «Ανενεώθη και επί Θεσσαλίας φρούρια τάδε. Αλκών, Λόσσονος, Γεροντική, Πέρβυλα, Κερκινέου5, Σκιδρεούς, Φράκελλαν». (4.4.3, 157 - 4.4.3, 165). Ο Br. Helly εντοπίζει το Κερκίνιο στην οδό από Μελίβοια προς τη Δημητριάδα. Είναι πολύ εύκολο, αν έχει κανείς υπόψη του τους αρχαίους οικισμούς, που βρίσκονται στην ανατολική περιφέρεια της θεσσαλικής πεδιάδας, να δείξει μια αληθινά καλή διάβαση με ένα δρόμο που οδηγεί από την Αγιά – Νότια του Αετολόφου – δια μέσου μικρής ανοικτής κοιλάδας ενός παραπόταμου του Άμυρου – στο χωριό Πρινιά. Στο βάθος αυτής της κοιλάδας ο ταξιδιώτης βρίσκει εύκολη είσοδο, [είναι ο παλιός δρόμος από Πρινιά προς Κουκουράβα], η οποία του επιτρέπει να κατεβεί πολύ γρήγορα στη θεσσαλική πεδιάδα. ------------------------------------------------------ 1.- Τίτος – Λίβιος, 31, 51, 1 - 4. «Κερκίνιο που ήταν κοντά στο Αμυρικό πεδίο». 2.- Br. Helly – J. P. Bravard R. Caputo, Η ανατολική θεσσαλική πεδιάδα. Μεταβολές των ιστορικών τοπίων και η προσχωματική εξέλιξη, ΘΗΜ 38 (2000) 3-35. Μεταφρ. από τα γαλλικά, Κώστας Σαμαράς. «Για τις συνθήκες απεικόνισης αυτών των θέσεων βασισθήκαμε στο πρότυπο του πιο κοντινού γείτονα». Βλ. Auda et al., 1987. Br. Helly et al., 1992. 3.- F. Hild – J. Koder, Η Βυζαντινή Θεσσαλία, ΘΗΜ 12 (1987) 84-85. 4.- Procopius de Bellis, Bibliotheca Teubneriana. 5.- Κερκινέου < Κερκίνιον. Φρούριο στη θέση της αρχαίας πόλης Κερκίνιον, η οποία βρισκόταν νοτιοανατολικά του Καστρίου της Αγιάς, κοντά στη λίμνη Βοιβηϊδα. Πρβλ. Δ. Σακελλάρης, Η Θεσσαλία στους Έλληνες και Λατίνους ιστορικούς της ύστερης αρχαιότητας, ΘΗΜ 54 (2008) 48. Σ’ αυτό ακριβώς το σημείο βρίσκεται ένα οικοδόμημα αρχαίο – Κερκίνιο – που φαίνεται σπουδαίο και τοποθετείται στο σημείο όπου σήμερα βρίσκεται το χωριό Άνω Αμυγδαλή – Κουκουράβα, απ’ όπου κατεβαίνει κανείς μ’ ένα καλντερίμι κατ’ ευθείαν στην πεδιάδα σε λιγότερο από 20΄ λεπτά της ώρας6. Ο αρχαίος οικισμός ανευρίσκεται ανάμεσα στο χωριό Καστρί και στην Άνω Αμυγδαλή, σε ένα πλάτωμα, σε ύψος 3,30 μ. που ονομάζεται Καλαμάκι, και που εξέχει αρκετά από το υπόλοιπο όρος και στην νότια πλευρά, όπου βρίσκεται μια εγκαταλειμμένη μονή αφιερωμένη στο Πρόδρομο. Για την πόλη «Κερκίνιο» γνωρίζουμε μία αλλά ουσιαστική μαρτυρία από σύντομη αναφορά του Τίτου Λίβιου δηλαδή του Πολύβιου, για το έτος 199 π.Χ. Το θέρος του 199 π.Χ. το Κερκίνιο κατελήφθη και λεηλατήθηκε από τους Αίτωλούς και τους Αθαμάνες υπό την ηγεσία του Βασιλιά Αμύνανδρου. «Αυτές οι αιτίες τον Δαμόκριτο και τους άλλους Αιτωλούς επανέφεραν στους Ρωμαίους. Μετά την προσχώρηση του Αμυνάνδρου, Βασιλέως των Αθαμάνων, εξεκίνησαν να πολιορκήσουν το Κερκίνιον. Οι κάτοικοι (του Κερκινίου) έκλεισαν τις πύλες και δεν είναι βέβαιον, αν αυτό το έπραξαν επειδή πιέσθηκαν ή με τη θέλησή τους, επειδή είχαν εκεί μια βασιλική (= μακεδονική) φρουρά. Κατόπιν το Κερκίνιο μέσα σε λίγες μέρες καταλήφθηκε και πυρπολήθηκε. Όσοι διασώθησαν από τη μεγάλη καταστροφή, ελεύθεροι ή δούλοι, απήχθησαν μαζί με την υπόλοιπη λεία (πολέμου). Αυτός ο φόβος όλους όσους κατοικούσαν γύρω από το έλος της Βοιβηΐδας, τους εξανάγκασε να εγκαταλείψουν τους οικισμούς τους και να αναζητήσουν τα όρη …». Από το κείμενο αυτό του Τίτου Λίβιου αντλούμε μια ενδιαφέρουσα πληροφορία ότι δηλαδή η πόλη είχε Μακεδονική φρουρά. Το ενδιαφέρον αυτής της πληροφορίας είναι ότι μας δίδει επιχείρημα, έμμεσο μεν, αλλά σαφές, για την τοποθέτηση του Κερκινίου στην Άνω Αμυγδαλή. Η τοποθεσία βρίσκεται σε οδό που από την Αγιά διασχίζοντας το ανατολικό, μικρό θεσσαλικό λεκανοπέδιο (Νότια του Αετολόφου) διαμέσου ------------------------------------------------------ 6.- Br. Helly, Από τη Μελίβοια στη Δημητριάδα. Πρακτικά Α΄ Ιστορικού – Αρχαιολογικού Συνεδρίου για την Αγιά και την επαρχία της (3-4/4/1993). Αγιά Λάρισας 2002, 39-43. της Πρινιάς προς Κουκουράβα, πολύ γρήγορα φθάνει κανείς στα Κανάλια (νότιο άκρο της θεσσαλικής πεδιάδας) και μετά στο Βόλο. Είναι πλέον σαφές και απόλυτα κατανοητό γατί μια Βασιλική Μακεδονική φρουρά βρισκόταν στο Κερκύνιο τα 199 π.Χ. Διότι, από εκεί η πιο ευθεία οδός προερχόμενη από το λεκανοπέδιο της Αγιάς, ένωνε τα Τέμπη με τη Δημητριάδα. Μία οδός, που οι Μακεδόνες χρησιμοποιούσαν συστηματικά7 και μέχρι τον Γ΄ Μακεδονικό πόλεμο. Μία αβίαστη ερμηνεία των πηγών, οδηγεί στο συμπέρασμα ότι ο Br. Helly, έχοντας κατανοήσει δια της «σωματικής του παρουσίας» την τοπογραφία – γεωγραφία της Αγιάς ανατρέπει παλαιότερες θέσεις8 ερευνητών που θεωρούσαν ότι δεν υπήρχε εκτός των Τεμπών κανένας δρόμος που να συνδέει Μακεδονία με Ελλάδα διά του Ομολίου προς Μελίβοια – Αγιά – Κερκίνιον – Βόλος9. Το Κερκίνιον μετά την πολιορκία του 199 π.Χ. δεν αναφέρεται, ούτε και στην εκστρατεία του Περσέα το 171 π.Χ. στη θεσσαλική πεδιάδα10. Η «οδός της Μαγνησίας» αποτελεί άξονα σύνδεσης μεταξύ Μακεδονίας και Δημητριάδας με κεντρικούς σταθμούς: Μελίβοια – Συκούριο – Κερκίνιο. Ο Bakhuizen αναφέρει: «Όταν εισέρχονται (οι Ρωμαίοι) στην τελική φάση του Γ΄ Μακεδονικού πολέμου, το 169 π.Χ. βλέπουμε ότι με την απώλεια της Θεσσαλίας η σύνδεση Μακεδονίας – Δημητριάδος περνάει από την ορεινή Μαγνησία: Ομόλιο – Μελίβοια – Δημητριάς». Και προσθέτει ότι η επίθεση κατά ------------------------------------------------------ 7.- Πολύβιος, V, 99. όπου αναφέρει αιτωλικές επιδρομές πριν το 217 π.Χ. στο Αμυρικό πεδίο. Πρβλ Πλίνιος, ΝΗ, 36, 16. «για αυτούς που κατευθύνονται … μέσω Ιωλκού στη Μαγνησία …στη Βοιβηΐδα». 8.- S. C. Bakhuizen, Magnesia unter Makedonischer Suzeranitat, Δημητριάς 5 (ΒΑΜ, 27), Bonn, 1987. 9.- Επειδή η εξ αποστάσεως έρευνα πάσχει, ως εκ τούτου, οι απόψεις πολλών δεν δικαιώνονται διότι από τις καρέκλες των γραφείων πορίσματα δεν συνάγονται. 10.- Το Κερκίνιον έπαψε πλέον να είναι μια πόλη αυτόνομη, τουλάχιστον πριν από το τέλος της ελληνιστικής εποχής και μάλλον έτσι εξηγείται το ότι ο Στράβων αποσιωπά το Κερκίνιο. ΕΙΣΗΓΗΣΗ Αρχιμ. ΝΕΚΤΑΡΙΟΣ ΔΡΟΣΟΣ ΚΕΡΚΙΝΙΟ – ΚΟΥΚΟΥΡΑΒΑ – ΑΝΩ ΑΜΥΓΔΑΛΗ Ιστορική γεωγραφία Η απεικόνιση της κατανομής των αρχαίων πολισμάτων στη Θεσσαλία, δείχνει ότι, μεταξύ των αρχαίων πόλεων της ιστορικής περιόδου με πιο σημαντική τη Λάρισα, απαριθμούνται οι πόλεις Κερκίνιο1, Αρμένιο και Φερές. Ο Br. Helly πρότεινε την ταύτιση του Κερκινίου με τα ερείπια της Άνω Αμυγδαλής2, (δηλαδή Κουκουράβας) στην περιοχή της Πέτρας3. Σε σποραδικές μνείες για την Θεσσαλία, αναφορικά με πολιτικά και στρατιωτικά γεγονότα ο Έλληνας ιστορικός Προκόπιος4 αναφέρει «Ανενεώθη και επί Θεσσαλίας φρούρια τάδε. Αλκών, Λόσσονος, Γεροντική, Πέρβυλα, Κερκινέου5, Σκιδρεούς, Φράκελλαν». (4.4.3, 157 - 4.4.3, 165). Ο Br. Helly εντοπίζει το Κερκίνιο στην οδό από Μελίβοια προς τη Δημητριάδα. Είναι πολύ εύκολο, αν έχει κανείς υπόψη του τους αρχαίους οικισμούς, που βρίσκονται στην ανατολική περιφέρεια της θεσσαλικής πεδιάδας, να δείξει μια αληθινά καλή διάβαση με ένα δρόμο που οδηγεί από την Αγιά – Νότια του Αετολόφου – δια μέσου μικρής ανοικτής κοιλάδας ενός παραπόταμου του Άμυρου – στο χωριό Πρινιά. Στο βάθος αυτής της κοιλάδας ο ταξιδιώτης βρίσκει εύκολη είσοδο, [είναι ο παλιός δρόμος από Πρινιά προς Κουκουράβα], η οποία του επιτρέπει να κατεβεί πολύ γρήγορα στη θεσσαλική πεδιάδα. ------------------------------------------------------ 1.- Τίτος – Λίβιος, 31, 51, 1 - 4. «Κερκίνιο που ήταν κοντά στο Αμυρικό πεδίο». 2.- Br. Helly – J. P. Bravard R. Caputo, Η ανατολική θεσσαλική πεδιάδα. Μεταβολές των ιστορικών τοπίων και η προσχωματική εξέλιξη, ΘΗΜ 38 (2000) 3-35. Μεταφρ. από τα γαλλικά, Κώστας Σαμαράς. «Για τις συνθήκες απεικόνισης αυτών των θέσεων βασισθήκαμε στο πρότυπο του πιο κοντινού γείτονα». Βλ. Auda et al., 1987. Br. Helly et al., 1992. 3.- F. Hild – J. Koder, Η Βυζαντινή Θεσσαλία, ΘΗΜ 12 (1987) 84-85. 4.- Procopius de Bellis, Bibliotheca Teubneriana. 5.- Κερκινέου < Κερκίνιον. Φρούριο στη θέση της αρχαίας πόλης Κερκίνιον, η οποία βρισκόταν νοτιοανατολικά του Καστρίου της Αγιάς, κοντά στη λίμνη Βοιβηϊδα. Πρβλ. Δ. Σακελλάρης, Η Θεσσαλία στους Έλληνες και Λατίνους ιστορικούς της ύστερης αρχαιότητας, ΘΗΜ 54 (2008) 48. Σ’ αυτό ακριβώς το σημείο βρίσκεται ένα οικοδόμημα αρχαίο – Κερκίνιο – που φαίνεται σπουδαίο και τοποθετείται στο σημείο όπου σήμερα βρίσκεται το χωριό Άνω Αμυγδαλή – Κουκουράβα, απ’ όπου κατεβαίνει κανείς μ’ ένα καλντερίμι κατ’ ευθείαν στην πεδιάδα σε λιγότερο από 20΄ λεπτά της ώρας6. Ο αρχαίος οικισμός ανευρίσκεται ανάμεσα στο χωριό Καστρί και στην Άνω Αμυγδαλή, σε ένα πλάτωμα, σε ύψος 3,30 μ. που ονομάζεται Καλαμάκι, και που εξέχει αρκετά από το υπόλοιπο όρος και στην νότια πλευρά, όπου βρίσκεται μια εγκαταλειμμένη μονή αφιερωμένη στο Πρόδρομο. Για την πόλη «Κερκίνιο» γνωρίζουμε μία αλλά ουσιαστική μαρτυρία από σύντομη αναφορά του Τίτου Λίβιου δηλαδή του Πολύβιου, για το έτος 199 π.Χ. Το θέρος του 199 π.Χ. το Κερκίνιο κατελήφθη και λεηλατήθηκε από τους Αίτωλούς και τους Αθαμάνες υπό την ηγεσία του Βασιλιά Αμύνανδρου. «Αυτές οι αιτίες τον Δαμόκριτο και τους άλλους Αιτωλούς επανέφεραν στους Ρωμαίους. Μετά την προσχώρηση του Αμυνάνδρου, Βασιλέως των Αθαμάνων, εξεκίνησαν να πολιορκήσουν το Κερκίνιον. Οι κάτοικοι (του Κερκινίου) έκλεισαν τις πύλες και δεν είναι βέβαιον, αν αυτό το έπραξαν επειδή πιέσθηκαν ή με τη θέλησή τους, επειδή είχαν εκεί μια βασιλική (= μακεδονική) φρουρά. Κατόπιν το Κερκίνιο μέσα σε λίγες μέρες καταλήφθηκε και πυρπολήθηκε. Όσοι διασώθησαν από τη μεγάλη καταστροφή, ελεύθεροι ή δούλοι, απήχθησαν μαζί με την υπόλοιπη λεία (πολέμου). Αυτός ο φόβος όλους όσους κατοικούσαν γύρω από το έλος της Βοιβηΐδας, τους εξανάγκασε να εγκαταλείψουν τους οικισμούς τους και να αναζητήσουν τα όρη …». Από το κείμενο αυτό του Τίτου Λίβιου αντλούμε μια ενδιαφέρουσα πληροφορία ότι δηλαδή η πόλη είχε Μακεδονική φρουρά. Το ενδιαφέρον αυτής της πληροφορίας είναι ότι μας δίδει επιχείρημα, έμμεσο μεν, αλλά σαφές, για την τοποθέτηση του Κερκινίου στην Άνω Αμυγδαλή. Η τοποθεσία βρίσκεται σε οδό που από την Αγιά διασχίζοντας το ανατολικό, μικρό θεσσαλικό λεκανοπέδιο (Νότια του Αετολόφου) διαμέσου ------------------------------------------------------ 6.- Br. Helly, Από τη Μελίβοια στη Δημητριάδα. Πρακτικά Α΄ Ιστορικού – Αρχαιολογικού Συνεδρίου για την Αγιά και την επαρχία της (3-4/4/1993). Αγιά Λάρισας 2002, 39-43. της Πρινιάς προς Κουκουράβα, πολύ γρήγορα φθάνει κανείς στα Κανάλια (νότιο άκρο της θεσσαλικής πεδιάδας) και μετά στο Βόλο. Είναι πλέον σαφές και απόλυτα κατανοητό γατί μια Βασιλική Μακεδονική φρουρά βρισκόταν στο Κερκύνιο τα 199 π.Χ. Διότι, από εκεί η πιο ευθεία οδός προερχόμενη από το λεκανοπέδιο της Αγιάς, ένωνε τα Τέμπη με τη Δημητριάδα. Μία οδός, που οι Μακεδόνες χρησιμοποιούσαν συστηματικά7 και μέχρι τον Γ΄ Μακεδονικό πόλεμο. Μία αβίαστη ερμηνεία των πηγών, οδηγεί στο συμπέρασμα ότι ο Br. Helly, έχοντας κατανοήσει δια της «σωματικής του παρουσίας» την τοπογραφία – γεωγραφία της Αγιάς ανατρέπει παλαιότερες θέσεις8 ερευνητών που θεωρούσαν ότι δεν υπήρχε εκτός των Τεμπών κανένας δρόμος που να συνδέει Μακεδονία με Ελλάδα διά του Ομολίου προς Μελίβοια – Αγιά – Κερκίνιον – Βόλος9. Το Κερκίνιον μετά την πολιορκία του 199 π.Χ. δεν αναφέρεται, ούτε και στην εκστρατεία του Περσέα το 171 π.Χ. στη θεσσαλική πεδιάδα10. Η «οδός της Μαγνησίας» αποτελεί άξονα σύνδεσης μεταξύ Μακεδονίας και Δημητριάδας με κεντρικούς σταθμούς: Μελίβοια – Συκούριο – Κερκίνιο. Ο Bakhuizen αναφέρει: «Όταν εισέρχονται (οι Ρωμαίοι) στην τελική φάση του Γ΄ Μακεδονικού πολέμου, το 169 π.Χ. βλέπουμε ότι με την απώλεια της Θεσσαλίας η σύνδεση Μακεδονίας – Δημητριάδος περνάει από την ορεινή Μαγνησία: Ομόλιο – Μελίβοια – Δημητριάς». Και προσθέτει ότι η επίθεση κατά ------------------------------------------------------ 7.- Πολύβιος, V, 99. όπου αναφέρει αιτωλικές επιδρομές πριν το 217 π.Χ. στο Αμυρικό πεδίο. Πρβλ Πλίνιος, ΝΗ, 36, 16. «για αυτούς που κατευθύνονται … μέσω Ιωλκού στη Μαγνησία …στη Βοιβηΐδα». 8.- S. C. Bakhuizen, Magnesia unter Makedonischer Suzeranitat, Δημητριάς 5 (ΒΑΜ, 27), Bonn, 1987. 9.- Επειδή η εξ αποστάσεως έρευνα πάσχει, ως εκ τούτου, οι απόψεις πολλών δεν δικαιώνονται διότι από τις καρέκλες των γραφείων πορίσματα δεν συνάγονται. 10.- Το Κερκίνιον έπαψε πλέον να είναι μια πόλη αυτόνομη, τουλάχιστον πριν από το τέλος της ελληνιστικής εποχής και μάλλον έτσι εξηγείται το ότι ο Στράβων αποσιωπά το Κερκίνιο. της Μελίβοιας το 168 π.Χ. είχε ως στόχο την οδό αυτή. Μετά την κατάληψη της Μελίβοιας (Liv. 44, 46, 3) η Δημητριάδα χαμένη οριστικά για τους Μακεδόνες βλέπει τους προμαχώνες της να πέφτουν (Διόδ. 31, 8, 6). Ας προσθέσουμε εν τέλει ότι, ο οικισμός του Κερκινίου διέθετε ενδιαφέρουσες οικονομικές πηγές λόγω της γεωγραφικής του θέσεως. α) Το μάρμαρο στο λατομείο του Καστρίου. β) Το εύφορο έδαφος στο υψίπεδο της Κουκουράβας και στην κοιλάδα της Πρινιάς και γ) Ο έλεγχος μιας σπουδαίας διάβασης. Κατά την κλασσική και ελληνιστική περίοδο η λίμνη Βοιβηίς δεν έφθανε μέχρι την περιοχή του Κερκινίου, καθώς μαρτυρεί ο Στράβων. Κατά την ύστερη βυζαντινή εποχή, η ποσότητα των υδάτων ήταν μεγάλη και επικράτησε η ονομασία Κερκινίτις11 λίμνη, γεγονός που υποδηλώνει ότι, το όνομα Κερκίνιον διατηρήθηκε ως ιστορική μνήμη στην υπό εξέταση περιοχή. Σε κατάλογο του Προκοπίου, αναφέρεται καθαρά η ονομασία του Κερκινίου ως θεσσαλικής πόλης, όπου ο Ιουστινιανός ανήγειρε τείχη, διά την στρατιωτική σημασία της. Σήμερα η Κουκουράβα η οποία στα χρόνια του Δωροθέου12 απήχε από την Αγιά τρεις ώρες με το πόδι, λέγεται Άνω Αμυγδαλή. Κατά την υστεροβυζαντινή εποχή, σε ένα «εκδοτήριον» έγγραφο του επισκόπου Δημητριάδος Μιχαήλ Παναρέτου (1279)13 υπέρ του μοναστηριού της Νέας Πέτρας, αναφέρεται ο ναός της Θεοτόκου του Κουκουρά. Ίσως πρέπει να αναζητήσουμε την τοποθεσία στην κατωφέρεια της περιοχής του Μαυροβου- νίου, κοντά στη Βοίβη, δεδομένου ότι η Κουκουράβα, βρίσκεται στις πλαγιές του Μαυροβουνίου κοντά στην αποξηραμένη πια Βοίβη (Κάρλα) νοτιοανατολικά του Καστρίου. Το τοπωνύμιο είναι σλαβικό14 και το συναντούμε στη Μακρινίτσα – Βόλου, όπου μια συνοικία της, η χαμηλότερη, ονομάζεται και σήμερα Κουκουράβα. Τα χρόνια της Οθωμανικής κυριαρχίας η Κουκουράβα όπως διαφαίνεται στα κατάστιχα απογραφής15 έχει το 1570 35 οικογένειες, δηλαδή, 175 κατοίκους το 1602 έχει 129 δηλαδή 645 και αργότερα το 1876 έχει 76 οικογένειες με 380 κατοίκους και αλληλοδιδακτικό σχολείο. Οι κάτοικοι της ήταν γεωργοί και καρβουνιάρηδες. Το 188016, η Κουκουράβα παρουσιάζει αύξηση εισοδημάτων και συναγωνίζεται τα κεφαλοχώρια της Αγιάς στην παραγωγικότητα. Στις ανατολικές υπώρειες του Μαυροβουνίου με κέντρο την Αμυγδαλή φιλοξενούνται σήμερα χίλιες περίπου κυψέλες στη γεωγραφική έκταση από Πλασιά έως την Κάρλα, γεγονός που αποδεικνύει την μελισσοκομική παράδοση της περιοχής από το 1454 μ.Χ. μέχρι σήμερα. Την περίοδο μεταξύ των ετών 1950-1984 στην Κουκουράβα λειτουργεί νυχτερινή σχολή17 για την οποία διασώζονται αρχεία περί εγκυκλίων επιθεω-ρητού, τίτλοι σπουδών, Σχολικού Κλήρου, Απολογισμοί – Προϋπολογισμοί, Πρωτόκολλα Αλληλογραφίας και Μαθητολόγια, σε 31 συνολικά φακέλους. Το 1878 διαδραματίζονται μάχες στην Κουκουράβα, όπως καταγράφει ο Διδάσκαλος παπα-Δανιήλ18. «ΔΠ 1878 ΠΔ. Εν έτει χιλιοστώ οκτκοσιοστώ εβδομηκοστώ ογδόω, Φεβρουαρίου ογδόη, ημέρα Τετάρτη, ήλθον οι Αντάρται εις το χωρίον Κουκουράβα και επολέμησαν με τους Τούρκους. Καπετάνιος ήτον ο λεγόμενος Τσελεπίτσαρης ομού με πεντήκοντα Έλληνες, ήσαν δε χωριάτες από Κεραμίδιον, από Σκλήθρον, από Βένετον και από Βουλγαρινήν έως εκατόν πεντήκοντα. Και γίνεται το όλον διακόσιοι, ο δε τουρκικός στρατός ήτον περίπου δύο ήμισυ χιλιάδες, και επολέμησαν ώρας τρις από τας εννέα έως τας δώδεκα ετελείωσαν τον πόλεμον, οι μεν αντάρται έφυγον εις το χωρίον Βουλγαρινήν, ο δε τουρκικός στρατός, γκέκηδες Αρβανίτες και νιζάμ ασκέρ, το δε εσπέρας έως δύο ώρας νυκτός ήλθον έως τετρακόσιοι Ζουμπέκιδες, ήλθον και Κεσερλιώτες [= Συκουριώτες] και έγιναν περίπου από τρεις χιλιάδες μέσα εις την Κουκουράβα, και ελάλησαν την σάλπιγκα να κάμουν γιάγμα το χωρίον, και σαν άρχησαν, μήτε εκκλησίαν άφησαν, μήτε εικονίσματα, ένα ωρολόγιον ήταν εις τον Άγιον Γεώργιον και το έσπασαν, και τους οικοκυρέους μήτε πάπλωμα να σκεπασθούν δεν τους άφησαν, μόνον τα φορέματα τα οποία φορούσαν επάνω τους τους έμειναν, άλλους ετυράννησαν διά γρόσια εκτός καμιά τριανταργιά οσπίτια έμειναν απείρακτα, τα δε λοιπά όλα, και εις το Σχολείον έκαμαν παραμικράν ζημίαν. Εγράφη διά χειρός του Δημητρίου Παπα-Δανιήλ Αγιάν διά ενθύμησιν όστις εχρημάτησεν Διδάσκαλος … Από δε την μονήν του τιμίου Προδρόμου διέβησαν απ’ εκεί οι γκέκηδες και δεν έκαμον ζημίαν ο δε ηγούμενος ήτον ο ιερομόναχος παπα-Άνθυμος. 1878 φεβρουαρίου και έγιναν τα ανωτέρω ταύτα και εγράφησαν διά ενθύμησιν, παρά Κυρίου Δημητρίου παπα-Δανιήλ, όστις εχρημάτησε Διδάσκαλος εις χωρίον Κουκουράβαν». Στην Κουκουράβα σήμερα υπάρχουν δέκα Ναοί οι οποίοι υπάγονται στην ενορία του Αγίου Γεωργίου:
άι Γιώργης Κουκουράβας -
|
ΕΚΚΛΗΣΙΕΣ ΕΔΩ
ΜΟΝΑΣΤΗΡΙΑ ΕΔΩ ΜΟΝΟΠΑΤΙΑ ΕΔΩ ΠΕΤΡΙΝΑ ΓΕΦΥΡΙΑ ΕΔΩ ΒΡΥΣΕΣ ΕΔΩ ΜΟΥΣΕΙΑ ΕΔΩ ΠΑΝΙΔΑ ΕΔΩ ΧΛΩΡΙΔΑ ΕΔΩ ΑΓΡΟΤΙΚΑ ΕΔΩ ΚΤΗΝΟΤΡΟΦΙΚΑ ΕΔΩ ΛΑΙΚΗ ΤΕΧΝΗ ΑΡΧΙΤΕΚΤΟΝΙΚΗ 
Αμυγδαλή - άι Γιώργης Κουκουράβας -
|
|
|
